Novembro 1927. La USSR festas pompe la dekan datrevenon de la Oktobra Revolucio, kaj la centra komitato de la Komunista Partio de Sovetunio (KPSU) decidas la definitivan eksigon de Leo Trocko kaj de Gregorio Zinovjev. Du verkistoj de Balkanio renkonti ?as en Moskvo. La rumano Panait Istrati (1884-1935) akiris grandan konatecon en kelkaj jaroj, precipe pro la subteno de Romain Rolland, kiu kromnomas lin „la balkana Gorkij†. Tiom konata ankora ? ne estas la kretano Nikos Kazancakis (1883-1957), tio okazos nur poste, per siaj romanoj Aleksis Zorbas (1946), La rekrucumita Kristo (1948) a ? La lasta tento de Kristo (1954). Nek la unua nek la dua membras en la Komunista Partio, sed amba ? estas tre proksimaj „kunvoja ?antoj†, kiujn la bol ?evista revolucio entuziasmigis.
Inter ili okazis fulma enamiki ?o. Ili decidas kune da ?rigi la voja ?on, kiu ebligos al ili dum kroma jaro trairi la tutan Sovetion, de la Blanka Maro ?is la subtropikaj regionoj de Ab ?azio kaj Ad ?ario. Mallonge post konati ?i kun Kazancakis, Istrati konati ?as kun Victor Serge (1890-1947), anta ?e anar ?iista aktivulo kiu ali ?is al la bol ?evista revolucio, naskita en Bruselo en familio de revoluciaj ekzilrusoj. Tre proksima de Trocko, Serge apartenas al la maldekstra opozicio, ankora ? tolerata de Jozefo Stalino. La tri viroj komunikas inter si en la franca, la verklingvo de Istrati kaj de Serge.
En tiu epoko la opinioj pri Sovetio estas ankora ? nigraj a ? blankaj, a ? pli ?uste ru ?aj a ? blankaj : ekzistas nostalgiuloj pri la carismo kaj tiuj, kiuj ali ?is al la fantasta espero de la proletara revolucio. Dum Sovetunio resani ?as el la katastrofo de la interna milito, danke al la nova ekonomia politiko (NEP), nur tre malmultaj komprenas, kion signifas la batalo je vivo a ? morto inter Stalino kaj Trocko, kiun oni perceptas kiel simplan „batalon inter ĉefoj†. Istrati kaj Kazancakis, al kiuj balda ? ali ?is iliaj respektivaj kunulinoj, Marie-Louise Baud-Bovy kaj Eleni Samios, havas la unikan ?ancon povi libere travoja ?i la sovetian teritorion, sen vart-akompananto, kaj ili havas la kapablon vidi la realon de la aferoj. La raporto pri tiu kvaropa voja ?o estis verkita de Eleni Samios, sed la teksto, tradukita al la hispana kaj publikigita en 1937 en Ĉilio, restis ne eldonita en la franca. Ĝi estas nun disponebla, [1], kun koresponda ?o inter Istrati kaj Kazancakis, sed anka ? kun leteroj senditaj de Serge al la rumana verkisto.
Anta ? ol ĉiuj „revenoj el la USSR†de la elrevi ?intaj vojkamaradoj ‒ la libro de André Gide kun tiu fama titolo aperis nur en 1936 ‒, Istrati publikigas jam en 1929 sian ateston, Vers l’autre flamme [Survoje al la alia flamo], [2], kiu ka ?zas kontra ? li viglan kampanjon de Stalino, kiu akuzas lin je „perfido†. „Panait kontra ?batalas sola la diablan ma ?inon. La francaj amikoj, por kiuj li donintus sian kapon, kalumnias lin†, skribas Eleni Samios. Istrati, suferanta je tuberkulozo jam de sia juneco, revenis en Rumanion kaj mortis kelkajn jarojn poste. [3]
Serge, eksigita el la partio en la jaro 1928, deportita dum tri jaroj en la montaron Uralo, estis fine senigita je sia sovetia ?tataneco kaj elpelita el la USSR en la jaro 1936, do en la sama jaro, en kiu komenci ?is la grandaj moskvaj procesoj. La eldonejo Agone publikigis anta ? kelkaj monatoj la Carnets (1936-1947) [Notlibroj (1936-1947)] de la verkisto, [4], kiu sukcesis en la jaro 1941 fu ?i al Meksiko sur la milit ?ipo Capitaine-Paul-Lemerle kune kun André Breton kaj Claude Lévi-Strauss. En Meksiko, kie retrovi ?as la „vunditoj†de la e ?ropaj revolucioj ‒ precipe multaj ekzilitoj el Hispanio ‒, Serge estas aparte klarvida observanto de la dua mondmilito, poste de la novaj ekvilibroj de la postmilita tempo. Äœis sia anta ?tempa forpaso en la jaro 1947, li ne ĉesas demandi sin pri la ka ?zoj de la degenero de la revolucio, en tio sekvante la pripensadojn komencitajn kun Istrati kaj Kazancakis.
Jean-Arnault DÉRENS.
Sennacieca Asocio Tutmonda (SAT)
67 av. Gambetta
FR - 75020 Paris
Retadreso : kontakto_ĉe_satesperanto.org
Pri financa ?oj : financoj_ĉe_satesperanto.org
Retejo : http://satesperanto.org/
Tel : (+33) 09 53 50 99 58
Po ?tkonto n-ro 1234-22 K, La Banque Postale, Paris
IBAN : FR41 2004 1000 0101 2342 2K02 064
BIC : PSSTFRPPPAR
Konto de SAT ĉe UEA : satx-s
Konto de SAT ĉe PayPal : financoj_ĉe_satesperanto.org
Por renkonti ?i kun SAT-anoj en Parizo, informi ?u ĉe la sidejo de SAT-Amikaro
Se vi havas demandojn pri SAT, skribu al la SAT-oficejo en Parizo
a ? al via peranto
Pri teknikaj problemoj sur la pa ?o, skribu al pa ?o-aran ?ulo.