De A. Borovoj [1]
Ĉu estas en la sfero de l’modernaj socie-politikaj kaj ideoj ideo tiom nedifinita, kontra ?direca kaj samtempe ĉiujn emociiganta, kiel anar ?iismo ?
Jen plena de nekontra ?starebla allogo, jen plena de teruro kaj abomeno, la sinonimo de l’perfekta harmonio kaj frata unui ?o, la simbolo de fi-detruado kaj fratmortiga batalado, triumfo de libereco kaj justeco, festenado de senbridigitaj pasioj kaj arbitreco, la anar ?iismo staras kiel granda enigmo agitanta kaj per ?ia nomo oni samnomas grandegajn heroa ?ojn de homamo kaj eksplodojn de obskuraj [2] malnoblaj pasioj.
Kaj anar ?iismo konfirmanta la liberecon, batalanta kontra ? iu ajn formo de despotismo, sin ?irmanta per iu ajn masko, ne povas ne ekstari kontra ? troegaj kripligoj de ?i, kontra ? samsencigo de l’revolucia kreado kun fi-detruado, de 1’anar ?ia ribeleco kun abomenega dancado de sova ?uloj.
De kio devenas tiuj arbitraj kontra ?diraj komprenadoj de anar ?iismo ?
1-e. Ĉiu socie-politika penso ne enmeti ?as tutece en la pretajn, finitajn formulojn. La vivo estas tiel plena, elasta, diversflanka, ke neniuj dogmaj katenoj povas kunfor ?i por-longe la liberecon de ?iaj celadoj. Elementece ?i superkreskas la plej maltimajn elpensa ?ojn de l’sa ?eguloj, ?i demetas la travivita ?on, la malnovan, entombigas la le ?ojn kaj teoriojn, malatentante ilian logikan harmonieco kaj perfektecon de iliaj konstruoj.
2-e. Spite la ?enerala konvinko, la socie-politika vividearo estas ne tiom la frukto de l’abstraktaj spekulativoj, la vero, akirita per « racio », kion la objekto de l’ kredo, kondiĉata de l’profunda originaleco de individuo.
En ĉiu hom-esta ?o, kaj ju pli riĉa estas individueco, per des pli granda forto tio montri ?as ĉiam vivas emi ?o al la akcepto kaj kompreno de l’difinitaj veroj. Ĝi povas esti modifata la ? la tempo kaj loko, medio, modo, sed psikofizika originalec’ de l’ individueco, estas ?ia ĉefa fonto. Ne esprimata en la terminoj de l’ logiko ?i staras post la ekstera argumentado kaj ?i decidas la aferon.
La civitano de l’ kultura socio moderna povas libere, plenmane ĉerpi el la riĉegaj trezorujoj de l’homa penso. Diversaj mondkomprenoj, malamikaj kaj proksimaj unu de alia estas egale prezentitaj kun granda brilo kaj talento kaj malgra ? ĉio-ĉi, krom la eksteraj, evidentaj por ĉiuj ka ?zoj, estas la internaj, neprikonsidereblaj, potence nin tirantaj al la akcepto kaj konfeso de unu vero kaj al la same pasia malkonfeso de l’alia. Ankora ? neniam, unu religia instruo, unu filozofia sistemo, unu socie-politika institucio kunigis ĉiujn homojn. Tio estas neebla kaj malbezona. Nome tiu-ĉi malesto en la homaro de unu kredo estas la plej bona atestilo de multfaceteco de l’homnaturo kaj kune -senespereco de l’pretendoj de individuo, partio, klaso, ?tato, nacio, diri- la tutan veron.
3-e. Anar ?iismo ankora ? ne havis historian sperton. Oni povas paroli pri historio de l’anar ?ia penso, pri historio de l’anar ?iaj grupoj, kolonioj, apartaj ekprovoj, sed pri socia sperto de anar ?iismo paroli estas anta ?tempe. La konservatismo kaj liberalismo, kiel formoj de l’socie-politika pensado, havas profundajn vivajn radikojn.
Ne kabineta meditado de scienculoj, ne disputoj de l’progresemaj rondoj ilin naskis, sed realaj vivinteresoj. El stado de l’apartaj ekprovoj ili jam delonge transiris en la formon de praktika spertado, difinis la politikon de klasoj, ne unufoje prenis en siajn manojn la sortojn de l’nacioj ; unuvorte havis longan implikitan historion.
En lasta duono de 19a jarcento ni jam povas paroli ne nur pri socialisma vididearo, sed anka ? pri socialisma praktiko. La teoriaj postula ?oj de Socialismo komencis enkorpi ?i en la reala politiko de l’ proletariaro. Kaj nun ni jam havas grandan socialisman spertadon, ĉar sub flago de socialismo fondi ?as la vico de l’modernaj laboristaj partioj.
Anar ?iismo ankora ? ne estis reala politiko.
Apartaj pa ?oj de Internacio, rondetoj, inteligentulaj kolonioj kaj iuj faktoj el la historio de laborista kaj precipe kamparana movado, jen ĉio, kion oni povas nomi precipe anar ?iisma spertado. La tradicia abomenado al la « organiziteco » kaj « kolektiva disciplino » malakcelis al la anar ?iismo ludi iom atentindan rolon en la disvolvi ?o de laborista movado. La Anar ?ii-sindikalismo estas la fenomeno de lastaj jaroj kaj en la historio de l’anar ?iismo ?i malfermis tute novan pa ?on.
4-e. Fine, oni devas atenti la malnormalecon, kiel de l’anar ?iista pensado mem, tiel de l’anar ?iista konduto. La socie-politika filozofio de l’liberalismo kaj socialismo bazi ?as sur la konfeso de 1’difinita la ?le ?eco. La naski ?o kaj disvolvi ?o de l’klaskonscio por ili estas rezulta ?oj de l’difinitaj historiaj premisoj.
Male, la anar ?iismo eĉ malgra ? la proklamoj de ?iaj gvidantoj -Bakunin, Kropotkin kaj aliaj- ĉiam estis ekster historiismo, estante en siaj sociologiaj konceptoj metodologia heredanto de l’racionalismaj instruoj pri « natura homo », « natura stato », « natura juro ». En ?iaj asertoj la socio ne havis memstaran ekzistadon ; ?i estas mekanika agregato de liberaj, sindifinantaj « individuoj ».
La anar ?iismo ne estis kaj ?is lasta tempo ne pretendis esti la filozofio de iu klaso. Ĝi estis filozofio de l’kreece sindifinanta individuo. Ĝi ne sciis devigantajn la individuon formulojn, konfesante por ĉiu neniel limigitan rajton de kritiko.
Pro tio estas tiu senlima diverseco de l’deklaroj de apartaj nuancoj, fluoj en la anarfiiismo a ? eĉ de apartaj anarfiiistoj, kiu kun la penego lasas starigi kvankam ?eneralajn liniojn de l’komuna por ĉiuj ili mondpririgardo.
Sed koncerne la « regulojn » de l’konduto, fakte ?is nun tiuj ne estis kaj malestas.
Jen la ?eneralaj ka ?zoj malakcelintaj kaj kiuj ankora ? da ?ras malakceli la ekkonon de l’naturo de anar ?iismo kaj starigon de ?iaj konstituciaj rekonigiloj.
Tradukis el rusa lingo A. Pikilhavski (2333).
Sennacieca Revuo n° 4 (45) Januaro 1924, p. 9.
Sennacieca Asocio Tutmonda (SAT)
67 av. Gambetta
FR - 75020 Paris
Retadreso : kontakto_ĉe_satesperanto.org
Pri financa ?oj : financoj_ĉe_satesperanto.org
Retejo : http://satesperanto.org/
Tel : (+33) 09 53 50 99 58
Po ?tkonto n-ro 1234-22 K, La Banque Postale, Paris
IBAN : FR41 2004 1000 0101 2342 2K02 064
BIC : PSSTFRPPPAR
Konto de SAT ĉe UEA : satx-s
Konto de SAT ĉe PayPal : financoj_ĉe_satesperanto.org
Por renkonti ?i kun SAT-anoj en Parizo, informi ?u ĉe la sidejo de SAT-Amikaro
Se vi havas demandojn pri SAT, skribu al la SAT-oficejo en Parizo
a ? al via peranto
Pri teknikaj problemoj sur la pa ?o, skribu al pa ?o-aran ?ulo.