I La duopo Miĥalski - Bourguignon
Kial tiuj du homoj ? Ĉu ili agas laŭ propra volo, partizane ? Ĉu specialaj cirkonstancoj klarigas ilian iniciaton ?
Unu certaĵo estas la impona loko, kiun okupas E. Miĥalski en la numero 1 de Proleta Literaturo. De la frontartikolo al la deklaracioj, kiuj fermas la gazeton, lia subskribo aperas almenaŭ dekfoje. Preskaŭ soleca rajdado, fakte, kiun oni poste riproĉos al li.
Miĥalski certe ne estas unu el la karieristaj komunistoj, kiujn la soveta sistemo abunde sekreciis. Eĉ ne estas certe, ke li estis kompartiano. Tamen : la Oktobra revolucio de 1917 naskis en li entuziasmon kaj aprobon, kiel atestas la revuo Libera Torento, kiun li fondis en 1918, kaj ĉefe la poemo "Fajro kuracas". "Antaŭen kaj antaŭen ! Al novaj idealoj _ Al nova viv-konstruo ! Al nova viv-rimed’ ! _ Ni eĉ ne haltu antaŭ kruelaj sangbataloj ! _ Ni ne kompatu, premu la florojn sur la bed’ !"
Sed la 10 jaroj, kiuj sekvas la povoprenon de la bolŝevikoj ŝajne faris el Miĥalski seniluziĝinton pri la revolucio. Al tiu rezulto verŝajne kontribuas la hororaĵoj faritaj en ambaŭ kampoj dum la civila milito, la rekresko de la sociaj malegalecoj dum NEP, la sufoko de la libereco fare de la bolŝevikoj unue, kaj de Stalin poste. La inspiro de la ukraina poeto ŝajnas elĉerpita. Sed je la fino de la 20aj jaroj, Miĥalski eliras el sia silento kaj sinsekve publikigas "Prologo", "Kanto de L’Amo kaj sopiro", kaj ĉefe "Fajro kuracas", kiuj atestas pri la batalema revolucia sinteno, de nun adoptita sinteno kiu kulminas en "Reforĝo de l’ homoj". Ĉu sincera konvinko ? Ĉu oportunismo ? Laŭ mi la du motivoj ne kontraŭas sin reciproke. Ripetindas, ke Miĥalski fidis je la revolucio kaj oni povas imagi, ke li, post pripenso, konkludis, ke la stalina diktaturo estas nur etapo, tamen doloriga, sur la vojo al pli bona socio. Se oni aldonas la venkon de la naziismo en Germanio, kiu ŝajnas antaŭvidigi malpardoneman lukton inter komunismo kaj naziismo, ne estas strange, ke Miĥalski elektas sian kampon, tiun kie la libereco, laŭ li, estas nur provizore metita inter krampojn, kontraŭ tiun, en kiu ĝi estas minacata de definitiva malapero. Resume, Miĥalski respondas al la alvoko sendita de Stalin al la verkistoj, "tiuj inĝenieroj de la homaj animoj" invititaj al kompleta batalo kontraŭ la faŝismo, por la socialismo.
Sed la ukraina poeto volas okupi sian lokon en tiu batalo kiel esperantista verkisto ; necesas por tio reaktivigi ilon, kiu jam funkciis, tio estas IAREV. Tiam intervenas la dua ĉefrolulo, Honoré Bourguignon.
Tiu naskiĝis la 15an de decembro en la jaro 1899 en Toulon (Tulono). Lia patro estis dungito ĉe la urba gaskompanio kaj lia patrino estis instruistino. Kiel ties patrino, kiel ties geavoj ĉe la patrina flanko, Mathilde kaj Honoré Givaudan (Matild kaj Honore Ĵivodan), li elektas la instruistan karieron kaj prezentiĝas en la enira konkurso de la Normala Lernejo de Draguignan (Draginjano), kie oni akceptas lin en 1916. Sed li estas mobilizita en 1918 (pro la milito) kaj devos rezigni pri la tria lernojaro. Li demetas la uniformon nur en Aŭgusto 1921, post tri jaroj da militservo, ĉefe pasigitaj en Palatinio okupata de la francaj trupoj post la malvenko de Germanio. Sed li ne longe ĝuas la civilan vivon, ĉar li estas revokita en 1923, kiam la franca registaro decidas okupi la Ruhr-regionon, responde al la ĉesigo de la pagoj de la militŝuldoj postulataj de Germanio per la Versajla traktato. Tiuj du devigaj kaj pli malpli longaj restadoj ne restis sen konsekvencoj : unue li profitis de ili por lerni la lingvon de Goeto, kaj ĉefe, oni povas pensi, ke la rigardo de la militaj ruinoj
[1], la impreso pri malŝparo de sia juneco en senfina postmilita tempo, eble ankaŭ la sento pri la troigaj maljustaĵoj faritaj al la germana popolo, preparis la terenon por unu el la ĉefaj trajtoj de lia personeco, por la pacifismo.
Nur en 1924 li do vere komencas sian instruistan karieron, dum kiu li instruos sinsekve en Signes (Sinj), Saint-Maximin (Sankt-Maksimen), Besse-sur-Issole (Bes-sur-Isol), Callian (Kaljan). Ĉiuj tiuj vilaĝoj troviĝas en la Vara departemento.
Sian instruistan metion, mia patro konsideras ĝin nur kiel metitan je la servo de la popolo, tio estas de la popola klaso. Por li la neŭtraleco de la instruo laŭdegata de la oficialaj direktivoj estas nur trompilo, ĉar ĝi kontribuas al la subteno de la sociaj malegalecoj. Kontraŭ instruado, kiu provokas konservadon kaj eĉ disvolvigon de la pasiveco, de la submetiĝa spirito, li aperas kiel adepto de la aktivaj metodoj, kiuj devas fari el la infano ne nur simplan ricevantulon, sed estaĵon aktivan en la konstruo de sia scio. La pedagogio defendita de mia patro estas centrita je la infano. "Senŝancele fidi al la aktiveca bezono de la infano", "instrui vivante ", jen kelkaj el la formuloj, kiuj karakterizas liajn pedagogiajn konceptojn.
Oni rekonas, kun 40-jara antaŭeco, la pedagogion de vekiĝo, laŭdegata dum la 70aj jaroj. Oni ĉefe rekonas la influon de la revolucia pedagogo, kiu estis Célestin Freinet (Celesto Frene), kaj oni sensurprize ekscios, ke mia patro estis tre frua adepto de la metodoj provataj kaj propagadandataj de la instruisto de Saint Paul de Vence (Sankt Paŭlo de Vans), al kiu lin ligis profunda amikeco.
Kiel membro de la kooperativo de laika instruo fondita en 1927 de C. Freinet kaj kelkaj aliaj renovigantaj instruistoj, li do provis apliki tiun nekonformisman pedagogion, en kiu la lernejaj presado kaj korespondado okupis centran rolon.
Dum la lerneja rekomenco de 1931, la pedagogia aktivulo iĝas ankaŭ esperantisto, kiu de nun devas prizorgi la rubrikon dediĉita al la internacia lingvo en la monata revuo publikita de C.E.L., l’Imprimerie à l’ école (la Presejo en lernejo), kiu iĝos dum la venonta jaro l’Educateur prolétarien (Proleta edukisto).
Kiam kaj kiel mia patro esperantistiĝis ? Tiuj demandoj restas por mi sen respondo. Ĉu li estis varbita de Marcel Boubou (Marcelo Bubu), 10 jarojn pli aĝa, ankaŭ ano, kiel li, de Fédération unitaire de l’enseignement (Unuiĝa Federacio de Edukado)
[2] kaj de C.E.L. ? Almenaŭ estas certe, ke li anstataŭis lin kiel redaktanton de la esperantista rubriko de
l’Educateur prolétarien kaj kiel prizorganton de la internacia lerneja korespondado, kiu ĉefe apogis sin sur Esperanto. Ankaŭ estas certe, ke li estis sperta kaj konata esperantisto, almenaŭ en la instruista medio, ekde la komenco de la 30aj jaroj. Kaj la esperantista aktivulo kompletigas la pedagogian aktivulon kun la sama rifuzo de la sekvado de la neŭtralisma vojo. La esperantisto kaj la instruisto en li retroviĝas por komuna celo : sin meti en la servon de la popola klaso por ke ĉesu la socia maljusteco kaj ke iam regu la universala frateco.
"Plus de guerre, paix aux chaumières _ aimons-nous, donnons nous la main _ tous les hommes sont des frères _ que la mort prendra demain"
"Ne plu milito, paco en la hejmoj
ni amu nin, ni donu al ni la manon
ĉiuj homoj estas fratoj,
kiujn la morto forprenos morgaŭ"
tiel komenciĝis unu el la kantoj, kiujn mia patro instruis al siaj lernantoj.
Mia patro interesiĝis pri multaj aferoj
[3] : li pentris, gravuris, ŝatis teatron, tre ŝatis la provencan folkloron, interesiĝis pri sporto, sed dum pentrado, teatro, folkloro estis liaj ŝatokupoj, Esperanto estis lia pasio ; profite al tiu ĉi, li iom post iom foroferis la aliajn, kaj kelkaj erojn el sia familia vivo.
Mi pensas, ke oni povas diri, ke mia patro enamiĝis al Esperanto. Tiun lingvon li defendis kontraŭ la aliaj artefaritaj lingvoj, ekzemple batalante pri Occidental kontraŭ sia kolego G. Pouget (Puĵe), adepto de tiu lingvo
[4] ; li klopodegis por plilarĝigi la esperantistan cirklon, propagandante ties lernadon, unue per perkorespondaj kursoj, poste per diskoj, kaj ĉefe per organizo, kun la helpo de J. Dedieu (Dedje), de tri sinsekvaj esperantistaj somerlernejoj de 1933 ĝis 1935
Li vigle kritikis tiujn, kiuj sen sufiĉa regado de la lingvo malfermis esperantajn kursojn por plenkreskuloj, kiujn rapide forlasis multaj lernantoj, elrevigitaj pro la malalteco de la instrua nivelo ; li revis pri granda esperantista literaturo, konvinkita ke la tempoj estas maturaj por tio. Li mem provis skribi en Esperanto membiografian romanon, kies paĝoj bedaŭrinde malaperis.
Do en la unua duono de la 30aj jaroj oni povas konstati la kreskon de la esperantista aktivado de mia patro.
1931 : li prizorgas la esperantistan rubrikon kaj la internacian lernejan korespondadon en la kadro de C.E.L. Jen derivaĵo de la nacia lerneja korespondado pro la sama ambicio, por disvolvo de la infana motivigeco. I.L.K. plu havis specifajn eĉ pli ambiciajn celojn : preparo de la estonta plenkreskulo al internacia frateco.
1932 : li aliĝas la esperantistan grupon de unuagrada instruado fondita dum la antaŭa oktobro de Ch. Despeyroux (Desperu). Li estas ties departementa delegito por Varo.
La pacifismo de tiu asocio, kies devizo estis "Paco kaj amo", perfekte konvenis al mia patro. Li aliĝas al SAT (matrikulo 17859). Eble li aliĝis en 1931, sed la neekzisto de la jarlibro por tiu jaro ne ebligas kontroli tion.
Li partoprenas al universala esperantista kongreso por la paco, kiu okazas en Parizo inter la 30a de julio kaj la 7a de Aŭgusto. La provizora programo de la kongreso indikas lin kiel tre probabla intervenanto, sed mi ne ricevis konfirmon pri tiu fakto.
1933 : li organizas la unuan somerlernejon en Capbreton (banejo en departemento Landes). Unu el la notindaĵoj de tiu okazaĵo estis la renkontiĝo kun hispanaj esperantistaj instruistoj en Pamplono
."...Estas la unua fojo, aŭ almenaŭ de jam delonge, ke popolaj edukistoj, nur per la internacia lingvo, sukcesis fari ligon trans la landlimoj, tiel realigante la komunan fronton de la bonvolemuloj, tiun internacian solidarecon, tiun unuigon, kiu estas skribita en la originon de ĉiuj niaj postuloj..."
[5].
Renkontiĝo inter francaj kaj hispanaj esperantistoj, Pamplono
(aŭgusto 1933). Meze, H. Bourguignon
1934 : estas la jaro de la plirapidigo de la aktivaĵa kreskado.
Dum la somero la dua esperantista lernejo, kiu okazas en Lesconil (Leskonil, departemento Finistère), kunigas pli ol 80 partoprenantojn. Tiu evento meritas esti iom pritraktata, ĉar ĝi bonege respegulas la bildon de la tiamaj politikaj kaj ideologiaj dividoj en Francio, kaj la ideon pri esperantismo en iuj medioj.
La bretona gazetaro, ĉefe dekstrula, sufiĉe abunde pritraktis la eventon. Le Progrès du Finistère (La Progreso de Finistero), konservativa katolika gazeto, dediĉis 3 artikolojn al la evento, el kiuj du estis tre longaj.
La unua komencis per titolo sufiĉe neutrala, "les vacances espérantistes de l’enseignement" (la esperantistaj libertempoj de la edukado)
[6], la du sekvantaj estis senambiguaj : "Manoeuvre bolchéviste à Lesconil " (Bolŝevista manovro en Leskonil), " La manifestation communiste de Leconil a enfin été interdite, grâce aŭ Patriotes" (la komunista manifestacio de Leskonilo fine estis malpermesita, danke al la patriotoj). Por tiu gazeto, la ekvacio estis simpla : esperantistoj = komunistoj, kaj ne gravas. se la komunistaj partoprenantoj estis malmultaj. La festo de la 2a de septembro, kulmino de la staĝo, estis prezentata kiel "manifestacio de la internacia komunismo". Eminente revoluciema festo, kun granda parado de la francaj provincoj, folkloraj dancoj kaj kantoj ! En la sama maniero kiel le
Progrès du Finistère, Ouest Eclair (Fulma Okcidento) nomis la feston "komunista manifestacio", sufiĉe amuza konsidero, kiam oni scias, ke tiu festo okazis kun la partopreno de la departementa prefekto.
Male, la Dépêche de Brest (La telegramo de Brest), radikala, tiel resumis la feston : "ĝojo, novo, freŝeco", kaj elvokis la "konsiderindan popolamason" veninta el la tuta regiono. Kaj le Socialiste (la Socialisto) aldonis "la esperantista lernejo rericevis grandan sukceson. La kursoj estis sekvataj de multaj aŭskultantoj, al kiuj la laika popolo elmontris la plej elkoran simpation".
Sed estas vere, ke la 3 staĝosemajnoj estis markitaj de kelkaj incidentoj. Kelkaj insultoj estis interŝanĝitaj, la Internacio respondis al la Marseljezo kaj reciproke, kelkaj junaj esperantistoj verŝajne montriĝis provokemaj por amuziĝi. Sed la Dépêche de Brest iel konkludis pri la kritikoj de la dekstrula gazetaro : "multe da bruo pri nenio".
Kiam la ideo pri Popola Fronto komencis disvolviĝi
[7], la ĉarma fiŝisthaveno de Lesconil donis miniaturan spektaklon pri tio, kio estos Francio dum la Popola Fronto : lando dividita en du blokojn.
Sed la jaro 1934 estas ankoraŭ pli markita de du gravegaj eventoj por mia patro : la aprila apero de la unua numero de Infanoj sur TutMondo (IST), revuo celanta infanojn kaj maturiĝantojn, la apero en Junio de la unua numero de Proleta Literaturo, kiu signas la alvenon de mia patro en IAREV.
El la revuo destinita al la infanoj kaj maturiĝantoj mia patro ambiciis fari, laŭ sia propra esprimo, kolekton el "infana literaturo", kie ĉefe troviĝus tekstoj redaktitaj de infanoj. Sume temis pri adapto al la esperanta skalo de tio, kio jam estis sukcese provita kun la Gerbe (La Garbo) en la kadro de CEL. Tiu vidpunkto oponis mian patron al siaj sovetaj kolegoj, kiuj preferis paroli pri porinfana literaturo. Dum mia patro, fidela al siaj pedagogiaj konceptoj, fidis la kreivecon de la infano kaj ĝia kapableco kompreni la realon, liaj sovetaj kamaradoj konsideris, ke ĝi ne povis mem atingi klaskonscion, ke do necesis proponi al ĝi verkojn "saturitaj de proleta spirito", kiuj "elspiras klasbatalon". Tiuj malkonsentoj ne estas surprizigaj, se oni memoras pri la diferenco en la kuntekstoj , ĉefe ĉar post periodo de pedagogia libereco, la soveta lernejo revenis al pli tradiciaj konceptoj, markitaj de la reveno de la lernolibro kaj pli strikta disciplino. Fine, de la komenco ĝis la fino de ŝia apero, IST enhavis infanajn kaj plenkreskulajn verkojn en variaj proporcioj por la redaktado kiel por la ilustrado. Tamen, la ideologia tono konis certan malakrigon. Al la realismaj kaj iom engaĝitaj tekstoj de la komenco pli kaj pli aldoniĝis verkoj markitaj de revoj kaj imagoj. Sendube troviĝas inter la eblaj klarigoj la maldensiĝo, poste la ĉeso de la rilatoj de mia patro kun Sovetunio ekde 1937. Sed almenaŭ pri unu punkto, IST neniam perfidis siajn komencajn celojn : instruo al la infanoj de la amo al paco.
1935 : La apero de IST estas daŭrigata, sed la obstakloj akumuliĝas sur la vojo de IAREV.
La tria esperantista somerlernejo, kiu okazas en Monte Karlo, estas la lasta gvidata de mia patro. Li poste lasas la lokon al la skipo estrata de J. Dedieu, verŝajne pro sia pezega laborŝarĝo, eble ankaŭ pro la malakordoj kun certaj esperantistoj
[8].
Samtempe, kiel ĉiuj SAT-anoj, li devis elekti inter sia aparteno al tiu asocio kaj la aliĝo al IPE. La duan vojon li elektas, eble konvinkita ke la propono de E. Lanti pri aldono de nova tendenco en SAT, sennaciismo, misdirektas la asocion en vojon seneliran. Li do logike aliĝas al FEP (Fédération Espérantiste Prolétarienne, Proleta Esperantista Federacio) franca sekcio de IPE, tiel iĝante vojakompano de la komunistoj
[9], sed restas ano de Groupement espérantiste de l’enseignement, nova nomo de Groupement espérantiste de l’enseignement primaire (Esperantista grupiĝo de la unagrada instruado).
Tiel, por E. Miĥalski kaj tiuj, kiuj probable en Sovetunio aprobas lian provon revigligi la asocion, H. Bourguignon estas en 1934 la taŭga homo. Li estas konata de la sovetaj esperantistoj engaĝitaj en la internacia lerneja korespondado, aparte de E. Izgur ; lia aparteno al IPE metas lin nekontesteble en la progresema movado ; kaj ĉefe li estas, laŭ teĥnika vidpunkto, la providenca homo, kiu okupiĝos pri eldono de la IAREVa revuo, uzante la presilojn de la Kooperativa Presejo, kie estas eldonataj la revuoj de CEL (Educateur prolétarien, la Gerbe, Enfantine...).
Kial mia patro akceptas la proponitan kunlaboron ? Certe pro ideologia konvinko : el la pacifismo heredita de la 1a mondbuĉado, li eltiris ĉiujn konsekvencojn. Adoptante la faman formulon de Jean Jaŭrès (Johano Ĵores) "la kapitalismo portas en si la militon kiel la nuboj portas la pluvegon", li konkludas ke, nur kiam tiu sistemo estos forigita, la paco povos regi inter la popoloj. Li do estas disponebla por batali apud la komunistoj kontraŭ ĉio, kio povas damaĝi la pacon, tio estas imperiismo kaj faŝismo. Kaj kiel E. Miĥalski, li pensas, ke la ĉefa danĝero ekde la regado de Hitler estas faŝismo[
[Necesas rememori, ke en la jaroj 34-35, la bildo de Sovetunio estis plej bela en la progresemaj medioj. Dume la kapitalistaj landoj restis envolvita en la krizo, Sovetunio, per la unuaj kvinjaraj planoj, ŝajne gigante progresis ; dum la nazia Germanio multobligis la kulturajn punbruligojn, Stalin kvalifikis la verkistojn kiel "inĝenierojn, kiuj konstruas homajn animojn" kaj oferis al la mondo la grandiozan spektaklon de la 1-a Tutrusia Verkista Kongreso por la progresemuloj, Sovetunio ŝajne entenis samtempe la ŝlosilojn por la nuntempo kaj tiun pri la estonteco. En la nuntempo, ĝi aperis kiel nedetruebla protektomuro kontraŭ la faŝismo ; por la estonteco ĝi ŝajne demonstris, ke tiu neeviteble apartenas al ekonomia ordo, en kiu oni planos kaj kolektivigos la produktorimedojn.]].
Ankaŭ estas en mia patro la redaktanto-administranto de IST, kiu projektiĝas en la estonton : li vidas en IAREV bonegan propagandilon por sia nova revuo ; aliflanke, li estas konvinkita ke la junaj legantoj de IST, iom post iom familiarigitaj kun bona esperantista literaturo poste nature iĝos fidelaj IAREV-anoj.
Sendube ankaŭ li estis flatata de la fido de la IAREV-anoj kaj volis esti digna. La respondeco pri la eldono de IST kaj de Proleta Literaturo donis al li de nun "internacian dimension". Lia revo partopreni la disvolvigon de la esperantista revolucia literaturo ŝajne fsrtiĝis reala.
Ĉu li mezuris la gravecon de la aventuro, kiun li eniris ? Nur parte. La tro ideala bildo, kiun li havis pri Sovetunio, la konvinko ke multaj IPE-anoj subtenos la entreprenon, verŝajne rapide forigis liajn eblajn hezitojn. Ĉar mia patro estis terure optimista.
Malfacile kredeblas, ke E. Miĥalski kaj H. Bourguignon sole agis, eĉ se rigardo al la 1a numero de Proleta Literaturo donas la impreson, ke ĝi nur estas la verko de la duopo. Ŝajnas al mi, ke tio ĉefe estas la rezulto de senprepara kaj trourĝa agado, kiel rekonas la ukraina poeto en sia ĉefartikolo. Temis fakte, en la perspektivo de la unua Tutrusa Verkista Kongreso, pri elmontro por IAREV, de sia kapableco refariĝi aktiva asocio. Miĥalski do urĝe kunigis tekstojn, kiuj ŝajnis al li konformaj al la revolucia spirito de la asocio, transdonis la tuton al mia patro, kiu okupiĝis pri la presado.
Sed estas malfacile imageble, ke Miĥalski mem proklamis sin organiza sekretario de IAREV. Li tion verŝajne, se ne certe, faris kun la aprobo de certa nombro da kamaradoj, kiuj apartenis al la redakta komitato de la mortinta La Nova Etapo. Ne estas eble, ke homoj kiel E. Izgur, tre ligita al mia patro per la internacia lerneja korespondado, N. Borisov, amiko de Miĥalski, V. Kolĉinski, sekretario de SEU por Ukrainio, nenion sciis pri tiu agado.
Eĉ estus tre surprizige, se la instancoj de la komunista partio ne estus informitaj pri projekto, kiu metas ĉe la unua rango esperantistan fremdulon. Eĉ ŝajnas, ke la partio komence promesis sian apogon.
Mi do vidas la klopodon de la du homoj kiel tiun de du avangarduloj, kiuj esploras la terenon kaj klopodas por eviti ian ajn ofendon per multobligo de la antaŭzorgadoj. Ne, la nova revuo ne estos dua La Nova Etapo, sed io alia, ne temas pri konkurenco de Sur Posteno aŭ alia IPEa organo, sed male pri helpo al ili per oferado de materialo. Eĉ rekonas tion Miĥalski, ke en urĝeco estis preparata la numero de Proleta Literaturo, kio povas klarigi la malglataĵojn, sed "tiu, kiu nenion faras, tiu ne eraras" : tiel li finas sian ĉefartikolon.
Veto estis farita. Ĝi estis gajnita, almenaŭ provizore.
II De duopo al triopo
Fine de somero 1934, la apero de la numero 2 de Proleta Literaturo konfirmas la novan pluiron de IAREV. La strukturoj de la asocio estas pretaj, la celoj fiksitaj, sub la duobla signo de daŭrigo kaj noveco.
La daŭrigo unue koncernas la homojn : en la sino de la nova redakta komitato kaj de la kontrolkomisiono troviĝas nur dekomencaj IAREV-anoj, krom mia patro. Daŭrigo ankaŭ kun la klara volo pri intima kunlaboro kun IURV kiu, ŝajne, promesis sian apogon.
Sed la novaĵoj estas ankoraŭ pli grandaj. Unue estas la translokiĝo de la asocia sidejo de Moskvo al Ĥarkovo. Ĉu tio estas la logika sekvo de la elstara rolo ludata de la ukrainoj en la revigligo de IAREV ? Sed kial la ukrainoj estas la motoroj de tiu nova ekiro ? Ĉu oni devas pensi, ke dum Moskvo akuzis Ukrainion, ke ĝi estas naciisma nesto, iuj esperantistoj el tiu respubliko volis pruvi, ke ili estas, per sia aktiveco en IAREV, aŭtentaj internaciistoj ? Se tiu hipotezo validas, ĉu oni povas diri, ke estis oportunista la sinteno de Miĥalski, Izgur, Kuzmiĉ, Kolĉinski ? La respondo estas malfacila, sed mi ne pensas, ke tiu faktoro estis ĉefa, ĉar mi konvinkiĝis, ke tiuj homoj estis sinceraj kaj tutaj internaciistoj.
La dua grava ŝanĝo koncernas la kapon de la asocio : L. Renn, malliberigita en nazia karcero, estas nur honora prezidanto. Du vicprezidantoj dispartigas inter si la povon ; unu estas E. Izgur, la alia estas V. Kuzmiĉ, sed la vera ĉefo estas tiu-ĉi lasta. Kaj Miĥalski estas nur sekretario kaj eĉ preskaŭ forigita (de kiu ?) el la direkcia komitato pro la preteksto, ke la numero 1 de
Proleta Literaturo estis nur memreklama operacio
[10].
Sed kial Kuzmiĉ anstataŭ Izgur ? Ĉu la juna komunisto estis preferata al la maljuna bolŝevisto ? Se jes, de kiu ? Ĉu Drezen proponis lin, konsiderante, ke Kuzmiĉ, formita en la modelilo de la komunista junularo, pli taŭgas por eviti la alprenon de "maloportunaj" aŭ tro neortodoksaj inciatoj, povantaj altiri la suspekteman atenton de la sovetaj aŭtoritatoj ? Ĉu oni povas eĉ konsideri, ke Kuzmiĉ estis la okulo kaj la orelo de la partio en la asocio ? Kion do signifas la frazo, kiun li prononcis en junio de 1937 en sia deklaro al NKVD : "Kiam mi prenis la dosierojn de IAREV por kontroli ilin ?" Almenaŭ ŝajnas, ke li estis tre prudenta en la kadro de siaj gvidaj funkcioj. Ĉu li ne eĉ flatis sin en la sama deklaro pri rifuzo de novaj akceptoj en la Komitato, same kiel li rifuzis, kiel ni vidos pli poste, ke estu kreata speco de komplementa asocio al IAREV, kiu nomiĝus "Amikoj de IAREV".
Almenaŭ estas certa, ke Kuzmiĉ estas informata pri la ŝanĝo, kiu komencas okazi en la ekstera politiko de Sovetunio. Atestas pri tio la celoj donataj al IAREV en la nr.2 de Proleta Literaturo. Supraĵa legado povus kredidigi, ke ili estas la samaj kiel en 1931 : batalo kontraŭ faŝismo, defendo de Sovetunio, batalo por la paco. Sed du vortoj gravas, la unua per sia foresto, se oni povas diri tion, la alia per sia ĉeesto ; ĉeesto kaj foresto tute komplementaj, fakte. La vorto, kiu malaperas, estas "socialfaŝisto", kiu difinas komence de la 30aj jaroj la socialdemokratojn ; kaj tiu, kiu aperas, aŭ pli ĝuste reaperas, ĉar ĝi jam estis uzata en la epoko de la povopreno de Musolini, estas "unuiga fronto kontraŭ la faŝismo", al kiu estas invitataj tiuj, kiuj antaŭ nelonge ankoraŭ estis denuncataj kiel malamikoj : la socialdemokratoj. Kiam oni scias, ke Stalin enkondukas la politikon, kiu kondukos al la unuiĝinta fronto kontraŭ la faŝismo, nur dum somero 1934, oni devas konstati, ke la agado de IAREV estas dekomence firme direktita.
Do en tri monatoj la duopo Miĥalski-Bourguignon iĝis triopo Kuzmiĉ-Miĥalski-Bourguignon, kaj en tiu triopo la "forta" homo ŝajne nekontesteble estis Kuzmiĉ, ĉar de tiam ĉiuj organizaj problemoj estis de li prizorgataj. En tiuj kondiĉoj, la bildo kiu povas prezentiĝi, kaj kiu certe prezentiĝis al mia patro
[11], tiu de la tri muskedistoj, ne ŝajnas taŭga. Certe, estas aventureca parfumo en la dua epizodo de IAREV, sed mi ne certas, ke la devizo de la herooj de Aleksandro Dumas "
ĉiuj por unu, unu por ĉiuj", estas perfekte adaptita. Ŝajnas efektive, kiel mi tion montros, ke la rilatoj inter Miĥalski kaj mia patro estis pli bonaj ol ili estis inter Miĥalski kaj Kuzmiĉ unuflanke, kaj inter Kuzmiĉ kaj mia patro aliflanke.
ENKONDUKO.jpg)
