La 28an de junio 2013

La 28an de junio 2013

Fini ?is mia voja ?o en Francio (6/4 6/25)

Dum la lastaj tri semajnoj mi estis silenta, ĉar mi estis en Francio, prelegante pri la Japana Katastrofo. Tiu prelegvoja ?o komenci ?is en 2008, kiam mi estis estrarano de UEA. Tiam francaj esperantistoj proponis, ke mi prelegvoja ?u en Francio, profitante la estraran kunsidon. Mi tuj akceptis la proponon. Miaj prelegtemoj tiutempaj estis ĉefe du ; Rilato inter Francio kaj Japanio kaj koncerto per diverslandaj muzikiloj. Miaj prelegoj estis tiel bonvenataj, ke anka ? en la sekvantaj du jaroj, mi prelegis en Francio. En 2011, mi jam ne estis estrarano de UEA, do se mi vizitos, mi mem devos pagi mian flugbiletojn, sed mi decidis iri, kaj en marto okazis la Japana Katastrofo. Mia temo ?an ?i ?is ; la Japana Katastrofo kaj la koncerto. Kaj anka ? en 2012 kaj 2013, mi vizitis Francion, ĉar mi opiniis, ke prelegi pri la katastrofo estas tre signifoplena ne nur por japanoj, sed ankau por francoj kaj por la tuta mondo. Dum la pasintaj ses jaroj mi turneis en pli ol 50 urboj kaj dediĉis min ne nur al la movado, sed anka ? al amikeco inter la du landanoj.
Hodia ? mi raportos pri mia ĉi-jara vizito.

Prelego pri la Japana Katastrofo

En la lasta jaro al miaj prelegoj venis multaj homoj, certe pro la intereso pri la nuklea akcidento en Fuku ?imo kaj pro la kunlaboro de esperantistoj kaj kontra ?nukleaj movadanoj. Tiun ĉi jaron tia entuziasmo malaperis, sed en Normandio mi povis paroli pri tiu temo al lernantoj. Tio donis al mi tre grandan ?ojon.
Kiam mi a ?dis, ke mi prelegos en mezlernejo, mi opiniis, ke mi koncertos per muzikiloj, sed mi estis erara. Oni invitis min por la prelego pri la katastrofo. Mi demandis min kaj la organizantojn, ĉu mi rajtos paroli kontra ? atomenergio, ĉar la franca registaro anta ?enpu ?as atomenergion. Ilia respondo estas “jes†. Tio estas iom da surprizo por mi, ĉar en Japanio, eĉ post la akcidento en Fuku ?imo, instruistoj estas singardemaj pri kontra ?atomenergia prelego en lernejoj.
Mia prelego konsistis el tri eroj :
– 1. La tertremo kaj la cunamo
– 2. La nuklea akcidento en Fuku ?imo
– 3. Demandoj kaj respondoj
Mi uzis fotojn kopiitajn el gazetoj kaj tiujn, kiujn mi mem fotis en la dama ?itaj urboj. Mi jam vizitis ĉiujn urbojn en la tri gubernioj, nome I ?ate, Mijagi kaj Fuku ?imo. Mi mem vidis la dama ?ojn kaj kompatas la lo ?antojn pro iliaj suferoj. Tiuj spertoj impresis la a ?skultantojn.

Kiel reagis a ?skultantoj ?
Mi komence demandis de lernantoj, ĉu ili jam spertis tertremon. Neniu respondis jese. Mi jam sciis, ke maloftaj estas tertremo en Francio, kaj mi vere konstatis tion en iliaj respondoj. Dum ilia vivo, do dum pli ol 10 jaroj, neniam okazis tertremo en tiu regiono de Francio. Mi komencis prelegi pri tio, kiaj estas tertremoj. Sed ĉu ili bone komprenis ?
Jen estas iliaj demandoj post miaj prelegoj :
Demandoj de lernantoj
– 1. Ĉu vi anta ?vidis la tertremon ?
– 2. Ĉu la japanoj ?an ?is sian vivmanieron kaj pensmanieron post la katastrofo ?
– 3. Kial Japanio ne konstruigis la nukleajn centralojn pli enlande.
– 4. Ĉu vi havas planon refunkciigi aliajn reaktorojn a ? konstruigi novajn ?
– 5. Ĉu vi timas radioaktivecon ? Ĉu vi havas ian rimedon kontra ? radioaktiveco ?
– 6. Kiam al vi venos cunamo, kion vi faros ?
– 7. Ĉu la suferantoj povos reveni hejmen ?
– 8. Ĉu via domo estis detruita ?
– 9. Kial tiel ofte okazas tertremo en Japanio ?
– 10. Ĉu vi havas familianojn, kiuj lo ?as en Fuku ?imo ?
– 11. Kiajn kontra ?cunamajn rimedojn vi havis ?
– 12. Ĉu okazis cunamoj anta ?e ?
– 13. Ĉu Japanio ne malaperos ?
– 14. Kiom longe da ?ris la tertremo ?
– 15. Kie lo ?as suferantoj nun ?
– 16. Ĉu vi ne estas malsana pro radioaktiveco ?

Demandoj de plenkreskuloj
– 1. Kio okazos al Fuku ?imo en estonteco ?
– 2. En kia kondiĉaro laboristoj laboras en la dama ?ita centralo ?
– 3. Ĉu vere ne mankis elektro dum la pasintaj du jaroj ? Kial ?i ne mankis ?
– 4. Kiel vi revivigos urbojn dama ?itajn de la cunamo ?
– 5. Ĉu oni ne povas anta ?vidi tertremojn ?
– 6. Kiom kompencas la registaro al la suferantoj ? Ĉu ili ricevos subvencion de la registaro ?
– 7. Kial vi ne konstruigas betonan domon ?
– 8. Ĉu oni esploras la maron pri radioaktiveco ?
– 9. Kial la registaro volas refunkciigi reaktorojn, malgra ? tio, ke elektro estas sufiĉe abunda.
– 10. Ĉu la registaro konstante esploras dama ?ojn pro radioaktiveco ?
– 11. Kion vi opinias pri kataklismoj ? Ĉu via religio ?intoismo ludas rolon en tiuj okazoj ?
– 12. La prezidanto de TEPCO pardonpetis de la suferantoj, kliniginte sian kapon, sed li ne estas sincera pri la kompenso. Ĉu tiu estas japana kutimo ?

Ĉu vi povas kontentigi la demandintojn per viaj trafaj respondoj ? Por tio, ni devas havi sufiĉajn vortojn kaj kompreneble la faktojn kaj opiniojn. Tra miaj prelegoj eĉ dubemaj homoj pri Esperanto konstatis, ke Esperanto estas sufiĉe matura lingvo, kiu povas klarigi tiujn malfacilajn temojn.
Fine mi enfazis, ke la industrio de atomenergio dependas de ignoro de homaj rajtoj. Äœi nepre bezonas malriĉajn regionojn, kiuj devas akcepti nukleajn centralojn, kaj malriĉajn homojn, kiuj devas labori en tiuj dan ?eraj instala ?oj. Kiam okazas akcidentoj kiel tiuj en Fuku ?imo, suferantoj povas ?ui nek “estimon kiel homoj†, nek “rajton havi feliĉon†, nek “liberecon elekti ?atatan lo ?lokon†, nek “vivon vivi sane kaj dece†, nek “egalecon sub la le ?oj†, nek “rajton pri edukado†, nek “rajton pri sia privata proprieto†, kiujn la japana konstitucio garantias al ĉiuj japanojn. Kaj mi finis mian prelegon per la vortoj “Kiam vi uzas elektorn, pensu, de kie ?i venas kaj kiuj produktas ?in.

Mi proksime vidis la nuklean centralon Civaux

300 kilometrojn sudokcidente de Parizo trovi ?as la urbo Poitiers, kaj 30 minutojn per trajne ni atingos Esperantan Domon “Kvinpetalo†. Anta ? 3 jaroj, kiam mi estis celanta ?in kun francaj esperantistoj per a ?tomobilo, mi rimarkis strangan nubon kun vosto sur la arbaro. Äœi havas similan formon kiel nuboj sur Hiro ?imo kaj Nagasako ?us post la atombombadoj. Iom poste la arbaro malaperis, kaj mi trovis sub la nubo grandan tubon. Äœi estas reaktoro de la nuklea centralo Civaux (prononco : sivo). Ĉi-foje mi povis vidi ?in tre proksime.
La 17an de junio, kiam ni veturis per a ?tomobilo de la urbo Tours, du grandaj tuboj proksimi ?is. Mia amiko haltigis la a ?tomobilon, kaj mi ekstereniris kaj proksimi ?is al la tubo. Grandega, blanka nubo, certe vaporo, eli ?is el la pinto. Proksime trovi ?as domoj kaj sur la apuda kampo viro laboris. En Japanio mi neniam vidis reaktoron kun granda vapornubo. Kiam okazis akcidento en Fuku ?imo, homoj estis surprizitaj eĉ de iom da fumo el la reaktordomo.
Mi trovis en interreto informon pri tiuj reaktoroj. Ili amba ? estas premakvaj reaktoroj ekfunkciintaj en 2002. Trovi ?as du specoj de reaktoroj. Jen estas la diferenco :
Bolakva reaktoro : oni bolas akvon en la reaktoro por fari vaporon, kiu turnas turbinon. Preska ? ĉiuj reaktoroj en la orienta Japanio estas bolakvaj reaktoroj.
Premakva reaktoro : oni altigas premon en la reaktoro por fari varmegan akvon, kaj sendas tiun al vaporproduktilo. En ?i tiu akvo varmigas akvon el alia tubo, kaj vaporo ekestas kaj turnas turbinon. Preska ? ĉiuj reaktoroj en la okcidenta Japanio estas premakvaj reaktoroj.
Ĉu vaporo eligas el la reaktoroj en la gubernio Fukui, ĉar ili apartenas al la sama speco kiel tiuj en Civaux ? Mi neniam vidis reaktorojn kun vaporo.
Kvanto de vaporo el tiuj reaktoroj estas tiel grandega, ke sur tiuj naski ?as nubegoj. _ Ĉu la vaporo ne enhavas radioaktivecon ? Ĉu la lo ?antoj apud la centralo sentas timon al la reaktoroj ?

Mi vizitis la nuklean centralon Flamanville

La 23an de junio mi finis la lastan prelegon en la urbo Bricquebec en Normandio, do la 24an mi estis tute libera. Ges-roj Senecal akompanis min per a ?tomobilo unue al la nuklea centralo Flamanville kaj poste al la nuklea uzino Hague.
La urbo Flamanville situas marborde de la duoninsulo Cotantin. Tie jam du reaktoroj funkcias, kaj la trian oni nun konstruas. S-ro Senecal serĉis tiujn du, sed vane. Certe ili estis ka ?ite malanta ? la montetoj. Ni haltis apud la vojo, kaj jen la foto, eble pri stokejo de diversaj tuboj.

Reaktoro konsistas el multegaj tuboj simile al birda nesto. En Japanio oni ofte avertas, ke se la tuboj estos rompitaj de tertremo, okazos grava akcidento. Mi vidis en tiu stokejo multe da tuboj kaj konstatis, ke vere la reaktoro konsistas el multaj tuboj.
Venis loka viro kaj s-ino Senecal demandis lin, ĉu li ne sentas sin maltrankvila. Lia respondo estis, ke li naski ?is en tiu vila ?o kaj kredas, ke la centralo estas tute sekura, sed li aldonis, ke li ne pensas pri tia afero serioze. En la vila ?o multaj malnovaj domoj estis jam senhomaj, sed en aliaj anguloj staris novaj domoj, eble por laboristoj en la centralo.

Uzino nuklea de Hague

Ni veturis al alia duoninsulo Hague. Trapasinte la urbon Beaumont-Hague, ni proksimi ?is al la nuklea uzino (france, usin nukleaire). Tie aperis grandega konstrua ?aro. Nenie sur la muroj trovi ?is ?ildo pri la kompania nomo, nenie vidi ?is homoj. La tereno estas gardata per duoblaj dornodrataj bariloj, kaj sur ?i mi trovis averton : “Estas malpermesite eniri en tiun terenon sen permeso. Se vi ne observis la le ?on, vi estos katenita por ses monatoj kaj punita kun monpuno de 7500 e ?roj†.
Mi serĉis informon pri tiu uzino kaj trovis, ke en 2009 en la japana duon ?tata televido NHK oni prezentis la filmon “Ruba ?o, la nuklea Ko ?maro†(angle : Waste : The Nuclear Nightmare) re ?isorita a ? produktita de Arte France / Bonne Pioche.
(http://eritokyo.jp/independent/aoyama-fnp124..htm)

Mi tradukos resume la enhavon :
– 1. Tiu kompanio Le Hague ĉiun tagon for ?etas 400 kubmetrojn da nuklea akvo en la maron 1.7 kilometrojn for de la kabo Hague per 4.5-kilometra tubo. Dum 50 jaroj ĉiuj landoj for ?etis barelojn da nuklea akvo en la maron. En 1993 oni malpermesis tiun for ?etadon la ? la internacia pakto, sed estas ankora ? ne estas kontraule ?e for ?eti de la tero. Pro tio la marfundo estas poluita de nuklea ?oj kaj marbestoj estas poluitaj.
– 2. El la gaso el ellastuboj oni detektis kelkdek mil bekerelojn da radioaktiveco por unu kubmetro. Tiu povas disvasti ?i per ventoj en la tuta E ?ropo, unuvorte ekestas sama stato, kvaza ? okazus nuklea akcidento.
– 3. Supre de Le Hague oni detektis 90 mil bekerelojn da kriptono. Ĉirka ?aj lo ?antoj enspiras tiun aeron. Estas permesite al Le Hague eligi poluita ?ojn multe pli ol la normo, do la kvanto de kriptono 85, kiun ?i eligis en 1999, estis pli granda ol la kvanto de kriptono for ?etita el 500-fojaj nukleaj eksperimentoj en la tergloba atmosfero dum la pasintaj kelkdek jaroj. La kvanto de kriptono plimulti ?is en la norda hemisfero ekde la 1960-jaroj dank’ al la nukleaj uzinoj kiel Le Hague.
– 4. 80% de la tuta nuklea ?oj en E ?ropo venas de uzinoj de uzitaj brula ?oj. Areba esprimas la recikligon de nukleaj brula ?oj kiel “fermitan cirklon†, sed ?i nenion mencias pri nukleaj ruba ?oj.
– 5. Uzitaj nuklea ?oj estas malvarmigitaj en akvo kaj atendas. Post kiam ili estas elprenitaj el la akvo, ili estas tranĉitaj, fanditaj en nitrata acido, kaj fine restas 95% de uranio, 1% de plutonio kaj 4% de vitraj solidigita ?oj. “Reprocedi†ne signifas senradioakitvigadon, sed solidigadon de poluita likvo en vitra ?on kiel finan ruba ?on. Ekzemple kiam oni funkciigas 1000-megavatan reaktoron, ekestas 20 tunoj da uzitaj nuklea ?oj, el kiuj produkti ?as 20 vitraj solidigita ?oj. Tiuj enhavas dan ?era ?ojn, kiuj restos dan ?eraj dum la venontaj kelkcent mil jaroj.
– 6. Tiuj vitraj solidigita ?oj ne estas uzeblaj, sed plutonio estas uzebla. Kiam ?i estas miksita kun uranio, ?i fari ?as MOX-brula ?oj. En ĉirka ? 20 reaktoroj en Francio tiuj estas uzataj kiel parto de la brula ?aro.

Hazarde, hodia ?, la 27an de junio, MOX-brula ?oj produktitaj en Le Hague atingis Japanion. Japanio insistas pri recikligo de uzitaj nuklea ?oj, sed preska ? neniu kredas, ke tiu recikligo sukcesos. Kaj Japanio havas pli kaj pli da plutonio, el kiu oni povos produkti 400 atombombojn.
Iu lernanto en Normandio demandis min, ĉu Japanio ne malaperos. Kiel mi respondis al li ? Ĉar Japanio insistas pri refunkciigo de reaktoroj, recikligo de uzitaj brula ?oj kaj posedas multe da nebezonata plutonio. Mia respondo estas bone divenebla al vi.