Twain : Taglibro de Evo

SABATE Nun mi a ?as preska ? unu tagon. Mi alvenis hiera ?. Almena ? tiel ?ajnas al mi. Kaj tiel devas esti, ĉar se estis anta ?hiera ?a tago, mi ne ĉeestis kiam ?i tagi ?is, a ? mi tion memorus. Certe eblas ke ?i okazis kaj mi ne ?in rimarkis. Nu, nun mi tre atentos, kaj se estos anta ?hiera ?a tago, mi ?in notos. Prefere komenci bone, kaj ne lasi la registra ?on konfuzi ?i, ĉar instinkto diras al mi, ke tiaj detaloj iam gravos por la historiisto. Ĉar mi sentas min kiel eksperimenton, precize kiel eksperimenton ; estus neeble ke iu ajn sin sentus pli eksperimenta ol mi, kaj jen mi konvinki ?as, ke estas tio, kio MI estas : nur eksperimento, nenio alia.

Kaj se mi estas eksperimento, ĉu mi estas la tuta ? Ne, mi ne opinias ; mi opinias ke la cetero estas parto de ?i. Mi estas la ĉefa parto, sed mi pensas ke la cetero rolas en la afero. Ĉu mia situacio certas, a ? ĉu mi devus ?in atenti kaj ?in zorgi ? Eble la dua. Instinkto diras al mi, ke da ?ra atento estas la prezo de mia supereco. (Bela frazo por tia junulino).

Ĉio ?ajnas pli bona hodia ? ol hiera ?. Pro la hasto de la hiera ?a elfinoto, la montaroj estis lasitaj kiel ĉifonoj, kaj iuj ebena ?oj estis tiom obstrukcataj per ruboj kaj resta ?oj, ke ilia aspekto estis ja angoriga. Noblaj kaj belaj artverkoj ne devus esti submetitaj al rapideco ; kaj tiu majesta nova mondo estas ja tre nobla kaj bela verko. Kaj ?i certe mirinde proksimi ?as al perfekto, malgra ? la rapideco de ?ia realigo. Estas tro da steloj iuloke, kaj ne sufiĉe aliloke, sed oni trovos rimedon balda ?, sendube. La luno malkroĉi ?is lastan nokton, kaj glitis desupre, kaj eliris el la kadro -tre grava perdo ; pripensi tion ?iras al mi la koron. Ne estas alia a ?o inter la ornamoj kaj dekoracioj, kiu esta komparebla por belo kaj prilaboriteco. Äœi devus esti pli bone fiksita. Nur ke ni povu rehavigi ?in al ni.

Sed kompreneble neniu scias kie ?i iris. Kaj krome, kiu ajn trovos ?in, tiu ?in ka ?os ; mi scias tion, ĉar mi mem farus tion. Mi pensas ke mi povas esti honesta en ĉiuj aliaj aferoj, sed mi jam ekkonscias, ke la kerno kaj la centro de mia naturo estas amo por la belo, pasio por la belo, kaj ne estus singarde konfidi al mi lunon, kiu apartenas al iu alia, se tiu persono ne scius, ke mi havas ?in. Mi povus forlasi lunon, kiun mi trovus tage, pro tio ke mi timus ke iu vidis min, sed se mi trovus ?in en mallumo, mi certas ke mi trovus ian senkulpigon por ne diri ion pri ?i. Ĉar mi ja amas lunojn, ili estas tiel belaj kaj tiel romantikaj. Mi dezirus, ke ni havu kvin a ? ses ; mi neniam enliti ?us ; neniam enuus ku ?ante sur la muska bordo, kaj rigardante ilin.

Anka ? la steloj estas bonaj. Mi dezirus havigi al mi iujn por enmeti en la hararon. Sed mi supozas ke mi neniam povos. Vi estus mirigita vidante kiom malproksimaj ili estas, ĉar ili ne ?ajnas tiel. Kiam ili unuafoje montri ?is lastan nokton, mi provis faligi iujn per stango, sed mi trafis nenion, tio mirigis min ; poste mi provis per terbuloj, ?is mi laci ?is, sed mi neniam trafis unu. La kialo estis ke mi estas maldekstrulino kaj mi ne povas bone pafi. Eĉ celante unu kiun mi ne volas, mi ne trafis la alian, kvankam mi trafis iufoje tre proksime, ĉar mi vidis la nigran terbulan makulon flugi meze de la oraj aroj kvar- a ? kvindek fojojn, apena ? mistrafinte ilin, kaj se mi da ?rigus iom plue, eble mi povus trafi unu.

Tiam mi iomete ploris, kio estas natura, mi supozas, por iu miaa ?a, kaj ripozinta, mi prenis korbon kaj aliris lokon ĉe la ekstrema rando de la rondo, kie la steloj estas apud la grundo, kaj kie mi povos preni ilin mane, kio estos pli bone ĉiuokaze, ĉar tiam mi povus ilin kolekti delikate ne rompante ilin. Sed estis pli malproksime ol mi pensis, kaj mi devis fine rezigni ; mi estis tiom laca, ke mi ne povis iri unu pa ?on plue ; krome miaj piedoj doloris kaj suferigis min multe.

Mi ne povis rehejmeniri ; estis tro fore kaj ekmalvarmis ; sed mi trovis iujn tigrojn kaj rifu ?is meze de ili, kaj mi estis plej ĉarme komforte, kaj ilia spiro esti dolĉa kaj agrabla, ĉar ili nutras sin per fragoj. Mi estis neniam vidinta tigron anta ?e, sed mi sciis ilin je la minuto pro la strioj. Se mi povus havigi al mi unu el tiuj ha ?toj, mi farus belan robon.

Hodia ? mi pli bone taksas distancojn. Mi tiom sopiris al akirado de ĉiuj bela ?oj, ke mi, stumblante, provis ekpreni ilin, foje kiam ili estis tro foraj, foje kiam distancaj je ses coloj, sed ?ajnis je unu futo -ve, kun dornoj interspace ! Mi lernis lecionon ; tiam mi kreis aksiomon, el mia propra kapo -mia tute unuan ; LA SKRAPVUNDITA EKSPERIMENTO EVITAS LA DORNOJN. Mi pensas ke ?i estas tre bona de iu tiom juna.

Mi sekvadis la alian eksperimenta ?on, hiera ? posttagmeze, je distanco, por vidi al kio ?i povas utili. Sed mi ne povis kompreni. Mi pensas ke ?i estas viro. Mi neniam vidis viron, sed ?i similas tion, kaj mi certas ke ?i estas tio. Mi ekkonscias, ke mi pli scivolemas pri ?i ol pri iu ajn el la aliaj reptilioj. Se ?i estas reptilio, kaj mi supozas ke ?i estas tio ; ĉar ?i havas malzorgitan hararon kaj bluajn okulojn, kaj ?i similas reptilion. Äœi ne havas koksojn ; ?i pinti ?as kiel karoto ; kiam ?i staras, ?i disstarigas la krurojn kvaza ? argano ; do mi pensas ke ?i estas reptilio, kvankam ?i povus esti arkitektura ?o.

Komence mi timis ?in, kaj mi ekkuris ĉiufoje kiam ?i turni ?is, ĉar mi pensis ke ?i forpelos min ; sed iom post iom mi komprenis, ke ?i nur provis forfu ?i, tiam mi ne plu estis timema, sed mi spuris ?in, plurajn horojn, je ĉirka ? dudek jardoj poste, kio nervozigis kaj malkontentigis ?in. Fine ?i maltrankvili ?is kaj grimpis arbon. Mi atendis longtempe, poste mi forlasis ?in, kaj iris hejmen.

Hodia ? same. Mi grimpigis ?in en la arbon.

DIMANĈE.- Äœi estas ankora ? ĉi supre. Åœajne ripozanta. Sed tio estas artifiko : dimanĉo ne estas la ripoztago ; sabato estas tia. Åœajnas al mi ke ?i estas krea ?o pli interesi ?anta pri ripozo ol pri io ajn alia. Mi laci ?us tiom ripozi. Mi laci ?as simple sidi rigardante arbon. Mi ja demandas min, al kio ?i utilas ; mi neniam vidis ?in faranta ion.

Ili redonis la lunon lastan nokton, kaj mi estis TIEL feliĉa ! Mi pensas, ke tio estas tre honesta de ili. Äœi glitis desupre kaj denove falis, sed mi ne aflikti ?is ; ne bezonas maltrankvili ?i, kiam oni havas tiajn najbarojn ; ili ?in retrovos kaj redonos. Mi dezirus fari ion, por montri mian estimon. Mi ?atus sendi al ili iujn stelojn, ĉar ni havas pli multajn ol ni povas uzi. Mi celas diri MI, ne NI, ĉar mi ja vidas, ke la reptilio ne interesi ?as pri tiuj aferoj.

Äœi havas trivialajn gustojn kaj ne estas afabla. Kiam mi iris tien hiera ? vespere en la krepusko, ?i estis ?telirinta teren, kaj provanta kapti la makuletitajn fi ?etojn, kiuj ludas en la marĉeto, kaj mi devis ?eti al ?i terbulojn, por ke ?i reiru la arbon kaj lasu ilin trankvilaj. Mi demandas min, ĉu jen por TIO ?i estas ? Ĉu ?i ne havas koron ? Ĉu ?i ne havas kompaton al tiuj krea ?etoj ? Ĉu eblas, ke ?i estis kreita kaj fabrikita por tia malmilda laboro ? Tiel ?ajnas. Unu el la terbuloj trafis ?in malanta ? la orelo, kaj ?i uzis lingvon. Mi ravi ?is, pro tio ke tio estis la unua fojo, kiam ajn mi a ?dis parolon, krom mian propran. Mi ne komprenis la vortojn, sed ili ?ajnis esprimplenaj.

Kiam mi eltrovis, ke ?i scipovas paroli, mi pli interesi ?is pri ?i, ĉar mi ?ategas babili ; mi babilas la tutan tagon, kaj anka ? en mia dormo, kaj mi estas tre interesa, sed se mi povus paroli al iu alia, mi povus esti duoble interesa, kaj mi neniam ĉesus, se mi tiel dezirus.

Se tiu reptilio estas viro, ?i ne estas ÄœI, ĉu ne ? Tio ne estus gramatika, ĉu ne ? Mi pensas ke estas LI. Mi tiel pensas. Tiuokaze oni ?in deklinacias tiel : nominativo, LI ; akuzativo, LIN ; posesivo, LIA. Nu, mi konsideros ?in kiel viron, kaj ?in nomos "LI", ?is ?i montri ?os esti io alia. Ĉi tio estos pli oportuna ol ĉiuj ĉi necerta ?oj.

SEKVANTAN SEMAJNAN DIMANĈON.- La tutan semajnon mi sekvadis lin, provante konati ?i. Mi devis konversacii, ĉar li estis timema, sed ne ?enis min. Li ?ajnis kontenta pri mia ĉirka ?a ĉeesto, kaj mi uzis multe la societeman "ni", ĉar tio ?ajnis flati lin, ke li estas inkluzivita.

MERKREDON.- Nun, ni ja interrilatas tre bone, kaj pli kaj pli interkonati ?as. Li jam ne provas eviti min, kio estas bona a ?guro, kaj li montras ke li ?atas havi min kun si. Tio plaĉas al mi, kaj mi strebas utili al li per ĉiaj eblaj manieroj, por pliigi lian estimon. Dum la unu-du lastaj tagoj, mi deprenis de liaj manoj la tutan laboron nomi la a ?ojn, kaj tio multe trankviligis lin, ĉar li ne estas lerta por tiu afero, kaj li estis kompreneble dankema. Li ne povas pensi racian nomon por savi sin, sed mi ne montris al li, ke mi konscias lian mankon. Kiam ajn nova krea ?o alvenas, mi nomas ?in anta ? ol li havas tempon malkovri sin per mallerta silento. Tiamaniere mi evitis al li multajn embarasojn. Mi ne havas tian mankon. Ekde la minuton kiam mi fiksas rigardon sur beston, mi scias kio ?i estas. Mi ne bezonas pripensi eĉ momenton ; la ?usta nomo ek ?prucas, kvaza ? ?i simple estus inspiro, kaj ?i estas tio sendube, ĉar mi estas certa, ke ?i ne estis en mi duonminuton anta ?e. Ver ?ajne, mi scias, per la krea ?a formo kaj agmaniero, kio ?i estas.

Kiam la dido alvenis, li pensis ke ?i estas sova ?a kato -mi vidis tion en lia rigardo. Sed mi savis lin. Kaj mi atentis, ne tion fari per maniero, kiu vundus lian fieron. Mi simple parolis la ?te kun tute natura maniero de plaĉa surprizo, kaj ne kvaza ? mi revus informigi, mi diris : "Nu, ĉu ne estas la dido ?". Mi klarigis -ne ?ajnante esti klariganta- kiel mi scias ke ?i estas dido, kaj, kvankam mi pensis, ke li eble iomete ofendi ?is pri la fakto, ke mi konas la krea ?on kaj li ne, tute evidentis ke li admiris min. Tio estis tre plaĉa, kaj mi pripensis ?in multfoje kaj plezure anta ? ol ekdormi. Kiel eta afero povas feliĉigi nin, kiam ni taksas, ke ni meritas ?in !

 ?A ?DON.- mia unua ĉagreno. Hiera ?, li evitis min, kaj ?ajnis deziri, ke mi ne alparolu al li. Mi ne povis tion kredi, kaj mi supozis ian miskomprenon, ĉar mi ?ategas esti kun li, kaj ?ategas a ?di lin parolanta, do kiel okazis ke li povas senti sin malbonkora al mi, dum mi faris nenion ? Sed fine, tio ?ajnis vera, do mi foriris kaj sidis sola tie, kie mi unue vidis lin, la matenon kiam ni estis kreitaj kaj mi ne sciis kio li estas, kaj ne zorgis pri li ; sed nun ?i estas plorinda loko, kaj ĉiu eta afero lin alvokas, kaj mia koro estas tre dolora. Mi ne sciis tre klare pro kio, ĉar tio estis nova sento ; mi ne spertis ?in anta ?e, kaj ?i estis tuta mistero, kaj mi ne povis elkompreni ?in.

Sed kiam nokti ?is, mi ne povis elteni la solecon, kaj mi iris la novan ?irmejon konstruitan de li, por demandi al li, kian malbona ?on mi estis farinta, kaj kiel mi povas ripari ?in kaj reakiri lian bonkorecon ; sed li elirigis min en la pluvon, kaj tio estis mia unua ĉagreno.

DIMANĈON.- Tute bone denove, nun, kaj mi estas feliĉa ; sed tiuj estis pezaj tagoj ; mi pripensas ilin kiel eble malplej.

Mi provis havigi al li iujn el tiuj pomojn, sed mi ne povas lerni rekte ?eti. Mi ne sukcesis, sed mi pensas ke la bona intenco plaĉis al li. Ili estas malpermesitaj, li diras ke mi allogos problemojn ; sed se mi havos problemojn plaĉante al li, kial mi zorgus pri tiuj problemoj ?

LUNDON.- Ĉi-matenon, mi diri al li mian nomon, esperante ke ?i interesos lin. Sed li ignoris ?in. Strange. Se li dirus al mi sian nomon, mi interesi ?us. Mi pensas ke ?i estus pli plaĉa al mi ol iu ajn alia sono.

Li parolas tre malmulte. Eble pro tio ke li ne estas klerulo, kaj estas konscia pri tio, kaj li deziras ka ?i ?in. Kia doma ?o ke li sentas sin tiel, ĉar klereco estas nenio ; en la koro staras la valoro. Mi ?atus komprenigi al li, ke bona koro amanta estas riĉa ?o, sufiĉa riĉa ?o, kaj sen ?i, intelekto estas malriĉa ?o.

Kvankam li parolas tiom malmulte, li havas ja konsiderindan vortprovizon. Ĉi matene li uzis vorton surprize bonan. Li ver ?ajne mem sentis ?ian bonecon, ĉar poste li uzis ?in dufoje, banale. Tio estis bona banaleca arto, sed ?i montris ke li posedas ian perceptan kvaliton. Sendube tiu ?ermo povas esti kreskigota, se kultivata.

Kie li trovis tiun vorton ? Mi ne pensas ke mi iam ajn uzis ?in.

Ne, mia nomo ne interesis al li. Mi provis ka ?i mian elrevi ?on, sed mi pensas ke mi ne sukcesis. Mi foriris kaj sidis sur la muska bordo kun la piedoj en la akvo. Estas tie, kien mi iras, kiam mi soifas kunulecon, iun rigardatan, iun parolatan. Äœi ne sufiĉas -tiu bela blanka korpo tie pentrita sur la marĉeto- sed ?i estas io, kaj io estas pli bona ol tuta soleco. Äœi parolas kiam mi parolas ; ?i mal ?ojas kiam mi mal ?ojas ; ?i konsolas min per sia kunsento ; ?i diras : "Ne senkura ?i ?u, povra knabino sen amiko ; mi estos via amikino". Äœi ESTAS bona amikino por mi, kaj mia ununura, ?i estas mia fratino.

La unuan fojon kiam ?i forlasis min ! ve ! mi neniam forgesos ?in -neniam, neniam. Mia koro fari ?is plumbo en mia korpo ! Mi diris : "Åœi estis ĉio, kion mi havis, kaj nun ?i estas for !" En mia malespero mi diris : "Rompi ?u mia koro ; mi jam ne eltenas mian vivon !" kaj mi ka ?is la viza ?on en la manojn, kaj ne estis konsolo por mi. Kaj kiam mi elmetis ilin, post momento, denove tie ?i estis, blanka, brila kaj bela, kaj mi eksaltis en ?iajn brakojn.

Estis plena feliĉo ; mi jam konis feliĉon, sed ne tia, kiu estis ekstazo. Mi neniam pridubis ?in poste. Iafoje ?i restadis for -eble unu horon, eble preska ? la tutan tagon, sed mi estis atendanta kaj ne dubanta ; mi diris :"Åœi estas okupita, a ? ?i foriris por voja ?o, sed ?i venos". Kaj tiel estis : ?i ĉiam venis. Nokte ?i ne venis se mallumas, ĉar ?i estas timema a ?eto ; sed se estas luno, ?i venas. Mi ne timas mallumon, sed ?i estas pli juna ol mi ; ?i naski ?is post mi. Multegaj estas la fojoj, kiam mi vizitis ?in ; ?i estas mia konsolo kaj mia rifu ?o kiam mia vivo estas malfacila -kaj ?i estas ĉefe tia.

MARDON.- La tutan matenon mi prilaboradis la plibonigon de la bieno ; kaj mi staris for de li intence, esperante ke li sentu sin soleca kaj venu al mi. Sed li ne venis.

Je tagmezo, mi ĉesis mian tagan laboron, kaj mi pa ?zis flirtante tie kaj tie-ĉi kun la abeloj kaj la papilioj, ?ojante en la floroj, tiuj belaj krea ?oj, kiuj ekprenas la Dian rideton el la ĉielo, kaj ?in konservas ! Mi kolektis ilin, kaj plektis kronojn kaj girlandojn el ili, kaj mi vestis min per ili dum mi man ?is mian tagman ?on -pomojn, kompreneble ; tiam mi sidis en ombro, kaj deziris kaj atendis. Sed li ne venis.

Sed ne gravas. Nenio estus deveninta de ?i, pro tio ke li ne zorgas pri floroj. Li nomas ilin ruba ?oj, kaj li ne povas distingi unu el la alia, kaj li pensas, ke estas supere tiel senti. Mi malinteresas lin, la floroj malinteresas lin, la kolora ĉielo en la vesperi ?o malinteresas lin -ĉu io ajn interesas lin, krom konstruo de kabanoj, en kiuj li enfermi ?as ?irme de la bona pura pluvo, krom frapado de la melonoj kaj specimenigo de la vinberojn, kaj fingropalpado de la fruktoj en la arboj, por vidi kiel tiuj hava ?oj pliboni ?as.

Mi metis sekan stangon sur la grundon, kaj provis bori truon en ?i per alia, por plenumi planon, kiun mi havis, kaj balda ? poste mi terure ektimis. Maldika, travida, blueta tavolo alti ?is el la truo, kaj mi ĉion faligis kaj ekkuris ! Mi pensis ke ?i estas spirito, kaj mi tiel TIMIÄœIS ! Sed mi retrorigardis, kaj ?i ne estis venanta ; do mi apogis min, kontra ? roko, ripozis kaj respiris, kaj lasis miajn membrojn tremadi ?is ili refirmi ?as ; poste, mi reen ?teliris singarde, vigle, rigardante, kaj preta forfu ?i se necese ; kiam mi estis proksime, mi dispu ?is la branĉojn de rozarbeto, kaj trarigardis -dezirante ke la viro estu proksime, mi aspektis tiel ruza kaj beleta- sed la spirito estis for. Mi aliris tien, kaj estis preneto da delikata rozkolora polvo en la truo. Mi enmetis la fingron, por sensi ?in, kaj diris A ? ! kaj tuj elmetis ?in. Äœi estis kruela doloro. Mi metis la fingron en la bu ?on ; kaj dancante de unu piedo la alian, kaj gruntante, mi balda ? malpezigis mian doloron ; tiam mi plene interesi ?is, kaj ekesploris.

Mi scivolis tion, kio estas la rozkolora polvo. Subite ?ia nomo alvenis min, kvankam mi neniam a ?dis ?in anta ?. Estas FAJRO ! Mi certis pri ?i tiom, kiom oni povas certi pri io ajn en la mondo. Sekve mi nomis ?in tiel -fajro.

Mi estis kreinta ion, kiu ne ankora ? ekzistis, mi estis aldoninta novan a ?on al la nekalkuleblaj mondaj ecoj ; mi konsciis tion ĉi, kaj fieris pri mia atingo, kaj mi estis kuranta por trovi lin kaj anonci ?in al li, pensante min suprenigi en lia estimo -sed konsiderinte, mi ne faris ?in. Ne -li ne interesi ?us pri ?i. Li demandus al kio ?i utilas, kaj kion mi povus respondi ? ĉar ?i ne UTILAS al io, sed nur estas bela, simple bela.

Sekve mi vespiris, kaj ne iris. Ĉar ?i ne estas bona por io, ?i ne povas konstrui kabanojn, ?i ne povas bonigi la melonojn, ?i ne povas hastigi la fruktan plukadon ; ?i estas senutila, ?i estas malsa ?eco kaj vana ?o. Li malestimus ?in, kaj li dirus akrajn vortojn. Sed por mi ?i ne estis malestiminda ; mi diris : "Ho, vi fajro, mi amas vin, delikatan rozkoloran krea ?on, ĉar vi estas BELA -kaj tio sufiĉas !" kaj mi estis alpremonta ?in ĉe mia brusto. Sed mi detenis min. Tiam mi faris alian maksimon el mia kapo, kvankam ?i tiel similas la unuan, ke mi timis, ke ?i estas nur plagiato : "LA BRULIGITA EKSPERIMENTO EVITAS LA FAJRON".

Mi denove laboris ; kaj kiam mi estis farinta multajn fajrajn bra ?ojn, mi ?utis ilin en manplenon da seka bruna herbo, intencante alporti ?in hejmen, kaj ĉiam konservi ?in, kaj ludi per ?i ; sed la vento frapis ?in, kaj ?i supren spraji ?is, kaj kraĉis al mi furioze, kaj mi faligis ?in kaj kuris. Kiam mi retrorigardis, la blua spirito estis alti ?anta kaj streĉi ?anta, kaj forruli ?anta kiel nubo, kaj mi tuj pensis ?ian nomon -FUMO ! kvankam, kredu min, mi neniam a ?dis pri fumo anta ?e.

Balda ? poste flavaj kaj ru ?aj flagra ?oj raketis tra la fumon, kaj mi tuj nomis ilin -FLAMOJ- kaj mi anka ? pravis, kvankam ili estis la tute unuaj flamoj, kiuj iam ajn estis en la mondo. Ili grimpis la arbojn, kaj ekbrilis grandioze en kaj el la grandega kaj pligrandi ?anta volumeno de stumbla fumo, kaj mi devis apla ?di, kaj ridi, kaj danci pro ravo, tio estis tiel nova kaj tiel stranga kaj tiel mirinda kaj tiel bela !

Li venis kurante, haltis kaj regardadis, kaj ne parolis dum pluraj minutoj. Tiam li demandis, kio estas tio. Ha, tro malbone ke li faris tian rektan demandon. Necesis ke mi respondu, kompreneble. Kaj mi faris ?in. Mi diris ke ?i estas fajro. Se ?enis lin, ke mi scias kaj ke li devas demandi, ne kulpis mi ; mi ne deziris ?eni lin. Post pa ?zo, li demandis :

"Kiel ?i okazis ?"

Plia rekta demando, kiu postulis rektan respondon.

"Mi ?in faris."

La fajro estis plu kaj plu forvoja ?anta. Li aliris la randon de la bruligita parto kaj staris rigardanta malsupren, kaj li diris :

"Kio estas ĉi-tio ?"

"Karbopecoj."

Li plukis unu por ?in esplori, sed aliopiniante li remetis ?in. Tiam li foriris. NENIO interesas lin.

Sed mi interesi ?is. Estis cindroj, grizaj kaj mildaj kaj delikataj kaj beletaj -mi tuj sciis, kio ili estas. Kaj la arda ?oj, mi sciis anka ? la arda ?ojn. Mi trovis miajn pomojn, kaj elrastis ilin, kaj mi estis kontenta ; ĉar mi estas tre juna kaj mia apetito estas aktiva. Sed mi elrevi ?is ; ili estis eksplode malfermitaj kaj fu ?itaj. Aspekte fu ?itaj ; sed ili ne estis tiaj ; ili esti pli bonaj ol la krudaj. Fajro estas bela ; iam ?i estos utila, mi pensas.

VENDREDON.- Mi vidis lin denove, momenton, lastan lundon ĉe nokti ?o, sed nur momenton. Mi estis esperanta ke li la ?dos min, pro tio ke mi provis plibonigi la bienon, ĉar mi estis bonvolinta kaj laboreginta. Sed li ne estis kontenta, li forturni ?is kaj min forlasis. Li estis malkontenta anka ? pro plia motivo : mi provis plian fojon konvinki lin, ke li ĉesu iri super la Akvofalo. Pro tio ke la fajro rivelis al mi novan pasion -tute novan, kaj klare malsimilan al amo, ĉagreno, kaj tiuj aliaj, kiujn mi jam eltrovis -TIMO. Kaj ?i estas horora ! -mi dezirus, ke mi neniam estu eltrovinta ?in ; ?i pasigas al mi mallumajn momentojn, ?i fu ?as mian feliĉon, ?i igas min tremeta, trema kaj tremega. Sed mi ne povis konvinki lin, ĉar li estas ne jam eltrovinta la timon, kaj sekve li ne povas kompreni min.

Eltira ?o el Adama taglibro

Eble necesus ke mi memoru, ke ?i estas tre juna, simpla knabino, kaj montri indulgon. Åœi estas tute interesi ?ema, entuziasma, vigleca, la mondo estas por ?i ĉarmo, mirindo, mistero, ?ojo ; ?i staras kun fa ?kanta bu ?o kiam ?i trovas novan floron, ?i devas ?in dorloti, karesi, flari, alparoli, kaj al ?uti al ?i mil karesajn nometojn. Kaj ?i estas kolorfreneza : brunaj rokoj, flava sablo, griza musko, verda foliaro, blua ĉielo ; la tagi ?a perlkoloro, la purpuraj ombroj sur la montoj, la orkoloraj insuloj flosantaj sur la skarlataj maroj ĉe la sunsubiro, la palega luno naviganta tra la dispecigataj nubaroj, la stelaj juveloj ekbrilantaj en la kosmaj novaloj -neniu el ili havas ian praktikan valoron, la ? mia vidpunkto, sed pro tio ke ili havas koloron kaj majeston, tio sufiĉas al ?i, kaj ?i perdas la kapon por ili. Se ?i povus kvieti ?i kaj resti trankvila du sinsekvajn minutojn, tiam tio estus ripoziga spekta ?o. Tiuokaze mi pensas, ke mi povus ?ati rigardadi ?in ; verfakte mi certas ke mi povus, ĉar mi ekkonscias ke ?i estas rimarkinde alloga krea ?o -lerta, maldika, svelta, ronda, belforma, malpeza, gracia ; unu fojon kiam ?i estis staranta, marmorblanka kaj sunsorbigita, sur roko, ?ia juna kapo klini ?anta malanta ?en, kaj ?iaj manoj ombrantaj ?iajn okulojn, rigardanta birdan flugon en ĉielo, mi konfesis ke ?i estas bela.

LUNDON TAGMEZE.- Se io ajn sur la planedo ne interesas al ?i, ke oni diru ?in al mi. Iuj bestoj malinteresas al mi, sed ne estas tiel al ?i. Åœi ne diskriminicias, ?i aliras ĉiujn, ?i pensas ke ĉiuj estas mirinda ?oj, ĉiu novulo estas bonvena.

Kiam la potenca brontosa ?ro alvenis pa ?ege en la kampadon, ?i konsideris ?in kiel akira ?on, mi konsideris ?in kiel plagon ; tio estas bona ekzemplo de la manko de konkordo kiu superregas en niaj opinioj pri aferoj. Åœi volis hejmigi ?in, mi volis donaci al ?i nian farmdomon, kaj ello ?i ?i. Åœi kredis, ke ?i povas esti malsova ?igita per afableco, kaj ?i estus bona hejmbesto ; mi diris, ke hejmbesto, alta je dudek unu futoj kaj longa je okdek kvar, estus malkonvena a ?o, kiun ni havus hejme, pro tio ke, eĉ kun la plej bonaj intencoj, kaj ne volante fari malbonon, ?i povus sidi ?i sur la domon, kaj premplatigi ?in, ĉar iu ajn povas vidi en ?ia rigardo, ke ?i estas senatenta.

Tamen ?i estis decidinta havi tiun monstron, kaj ?i ne povis rezigni tion. Åœi pensis ke ni povus ekfari laktejon danke al ?i, kaj ?i volis, ke mi helpu al la melkado ; sed mi malkonsentis ; tio estis tro riska. La sekso ne estis la ?usta, kaj ni ne havis ?tupetaron, ĉiuokaze. Poste ?i volis rajdi ?in, kaj kontempli la pejza ?on. Tri- a ? kvardek futoj de ?ia vosto estis treni ?anta sur la grundo, kvaza ? falinta arbo, kaj ?i pensis ke ?i povas grimpi sur ?i, sed malpravante ; kiam ?i aliris la krutan deklivon, ?i estis tro glita, kaj ?i falis malsupren, kaj ?i dolorigus sin, sen mia helpo.

Ĉu ?i kontenti ?is nun ? Ne. Nenio iam ajn kontentigas ?in, krom demonstro ; ne elprovitaj teorioj ne ta ?gas al ?i, kaj ?i for ?etas ilin. Tio estas la bona pensmaniero, mi koncedas ; ?i logas min ; mi sentas ?ian influon ; se mi plue kunestus kun ?i, mi pensas, ke mi mem adoptus ?in. Nu, ?i ankora ? havis teorion pri tiu koloso : ?i pensis, ke se ni povus ?in malsova ?igi kaj estigi amikema, ni povus starigi ?in en la rivero, kaj ?in uzi kiel ponton. Äœi montris, ke ?i jam estis sufiĉe plene dresita -almena ? koncerne ?in- sekve ?i elprovis sian teorion, sed ?i malsukcesis : ĉiufoje ?i estis ?uste metinta ?in en la rivero, kaj iris la bordon por transiri sur ?i, ?i eliris kaj sekvis ?in kiel hejma monto. Same kiel la aliaj betoj. Ĉiuj faras tion.

VENDREDON.- Mardon, merkredon, ?a ?don, kaj hodia ? : ĉiujn ne vidante lin. Longa tempo sola ; nu, pli bone esti sola ol malbonvena.

Mi DEVIS havi kunularon -mi estis kreita por tio, mi pensas- do mi amiki ?is kun la bestoj. Ili estas simple ĉarmaj, kaj ili havas la plej bonkorajn trajtojn kaj la plej ?entilajn manierojn ; ili neniam ?ajnas malbonhumoraj, ili neniam lasas vin senti ke vi entrudi ?as, ili ridetas al vi, kaj movas la voston, se ili havas unu, kaj ili estas ĉiam pretaj por kapriolado a ? promeno, a ? io ajn, kion vi proponas. Mi pensas ke ili estas perfektaj ?entlemanoj. Ĉiujn ĉi tagojn ni pasigis tiel bonajn momentojn, kaj mi ne sentis min sola iam ajn. Sola ! Ne, mi devas diri ne. Kial, ĉiam estas svarmo de ili ĉirka ?e -tiom, kiom kvar a ? kvin akrojn- vi ne povas kalkuli ilin ; kaj kiam vi staras sur roko en la mezo, kaj rigardadas super la fela vasta ?o, ?i estas tiel strekita kaj ?prucigita kaj gaja pro koloroj, kaj petola brilo, kaj sun-ekbrilo, kaj tiel ondigita per strioj, ke vi povus pensi, ke ?i estas lago, nur ke vi scias, ke ?i ne estas tio ; kaj estas ?tormoj de societemaj birdoj, uraganoj de zumantaj flugiloj ; kaj kiam la suno frapas tiun pluman agitadon, vi havas ekflami ?on de ĉiuj penseblaj koloroj, sufiĉe por perdi la okulojn.

Ni faris longajn ekskursojn, kaj mi vidis multon de la mondo ; preska ? la tuton, mi pensas ; kaj tiel mi estas la unua voja ?anto, kaj la sola. La mar ?o estas impresa vido -estas nenio simila ie ajn. Por esti komforte mi rajdas tigron a ? leopardon, pro tio ke ili estas molaj kaj havas rondan dorson, kiu konvenas al mi, kaj ĉar ili estas tiel beletaj bestoj ; sed por longa distanco a ? pejza ?o, mi rajdas la elefanton. Äœi suprenigas min per sia rostro, sed mi povas malsupreni ?i mem ; kiam ni haltas por kampado, ?i sidi ?as, kaj mi malsupren glitiras sur ?ia posta ?o.

La birdoj kaj la bestoj estas ĉiuj amikaj unu la alian, kaj ne kverelas pri io ajn. Ĉiuj parolas, kaj ĉiuj alparolas min, sed estas probable fremda lingvo, ĉar mi ne komprenas eĉ unu vorton, kiun ili diras ; dum ili ofte komprenas min, kiam mi alparolas ilin, ĉefe la hundo kaj la elefanto. Tio hontigas min. Tio montras, ke ili estas pli inteligentaj ol mi, dum mi volas esti la ĉefa Eksperimento mem -kaj mi intencas esti tio, cetere.

Mi estas lerninta kelkajn aferojn, kaj mi estas klera, nun, sed mi ne estis tia komence. Komence mi estis senscia. Komence mi ofendi ?adis, ĉar malgra ? ĉiuj miaj observadoj, mi neniam estis sufiĉe inteligenta por ĉeesti, kiam la akvo supreniras la deklivo ; sed nun tio ne ?enas al mi. Mi eksperimentis kaj eksperimentadis, ?is nun mi scias, ke ?i neniam suprenfluas, krom en mallumo. Mi scias ke ?i faras tion en mallumo, ĉar la marĉeto neniam seki ?as, kio okazus, kompreneble, se la akvo ne revenus nokte. Pli bone pruvi aferojn per reala eksperimentado ; tiam vi SCIAS ; dum se vi dependas de divenado, de hipotezo kaj de konjekto, vi neniam kleri ?as.

Iujn aferojn vi NE POVAS eltrovi ; sed vi neniam scios ke vi ne povas per divenado kaj hipotezo : ne, vi devas esti pacienca kaj eksperimentadi, ?is vi eltrovos, ke vi ne povas eltrovi. Kaj estas delice tiel fari, tio igas la mondon tiel interesa. Se ne estus io eltrovota, tio estus enuiga. Eĉ provi eltrovi kaj ne eltrovi, estas same interesa kiel provi eltrovi kaj eltrovi, kaj eble plie. La sekreto de la akvo estis trezoro, ?is mi KOMPRENIS ?in ; tiam la ekscito foriris, kaj mi agnoskis senton de perdo.

Eksperimente, mi scias ke la ligno na ?as, kaj sekaj folioj, kaj plumoj, kaj multaj aliaj a ?oj ; sekve, per ĉiuj ĉi akumulitaj pruvoj, vi scias ke roko ja na ?os ; sed vi devas konsenti simple esti scianta ?in, ĉar esta nenia maniero pruvi ?in - ?is nun. Sed mi trovos rimedon -tiam TIU ekscito foriros. Tiaj aferoj mal ?ojigas min ; ĉar balda ?, kiam mi estos eltrovinta ĉion, ne plu estos ekscitoj, kaj mi ja ?ategas ekscitojn ! La alian nokton, mi ne povis dormi pro pensado pri ?i.

Komence mi ne povis kompreni, por kio mi estis kreita, sed nun mi pensas, ke estas por ke mi elserĉu la sekretojn de tiu mirinda mondo, kaj ke mi estu feliĉa, kaj danku la Doninton, por esti elpensinte ?in. Mi pensas, ke estas ankora ? multaj aferoj lernotaj -mi tiel esperas ; kaj se oni ?paras kaj ne tro rapidas, mi pensas ke ili da ?ros dum semajnoj kaj semajnoj. Mi tiel esperas. Kiam vi supren ?etas plumon, ?i for ?vebas en la aero, kaj eliras el la vido ; poste vi supren ?etas terbulon, kaj ?i ne. Äœi malsupreniras, ĉiufoje. Mi ?in provis kaj provis, ĉiam estas tiel. Mi demandas min pro kio ? Kompreneble, ?i NE malsupreniras, sed kial ?i ÅœAJNAS fari tiel ? Mi supozas ke tio estas optika iluzio. Mi celas diri, ke unu el ili estas tia. Mi ne scias kiun. Eble la plumo, eble la terbulo ; mi ne povas pruvi, kiu el ili, mi nur povas demonstri, ke unu el ili estas falsa ?o, kaj lasi homojn elekti.

Per observado mi scias, ke la steloj ne da ?ros. Mi vidis iujn el la plej bonaj fandi ?i, kaj malsupren kuri de la ĉielo. Se unu povas fandi ?i, ĉiuj povas fandi ?i ; se ĉiuj povas fandi ?i, ĉiuj povas fandi ?i samnokte. Tiu ĉi mal ?ojo alvenos -mi ?in scias. Mi intencas maldormi ĉiujn noktojn, kaj ilin rigardadi tiom longe, kiom mi povas maldormi ; kaj mi gravuros tiujn trembrilantajn kampojn en mian memoron, tiel ke balda ?, kiam ili estos forprenitaj, mi povos, per mia imago, restarigi tiujn belajn miriadojn en la nigran ĉielon, refajrerigi ilin, kaj ilin duobligi per larma nebulo.

Post la Falo

Kiam mi retrorigardas, la Äœardeno estas revo por mi. Äœi estis bela, supere bela, rave bela ; kaj nun ?i estas perdita, kaj mi ne plu vidos ?in.

La Äœardeno estas perdita, sed mi LIN trovis, kaj mi estas feliĉa. Li amas min kiel eble plej bone ; mi amas lin per la tuta forto de mia pasia naturo, kaj tiu ĉi, mi pensas, apartenas propre al mia juna ?o kaj mia sekso. Se mi demandas min, kial mi amas lin, mi trovas ke mi ne scias, kaj mi ne vere multe zorgas scii ; sekve mi supozas ke ĉi-tia amo ne rezultas de rezonado kaj statistikoj, kiel la amo por aliaj reptilioj kaj bestoj. Mi pensas ke ?i devas esti tia. Mi amas iujn birdojn pro ilia kanto ; sed mi ne amas Adamon pro lia kanto -ne, ne estas tio ; ju pli li kantas, des pli mi ne paci ?as kun ?i. Tamen mi demandas ke li kantu, ĉar mi deziras, ke mi lernu ?ati ĉion, kio interesas lin. Mi certas, ke mi povas lerni, ĉar komence mi ne povis elteni ?in, sed nun mi povas. Äœi acidigas lakton, sed ne gravas ; mi povas alkutimi ?i al tia lakto.

Ne pro lia inteligento, mi amas lin -ne, ne estas tio. Li ne kulpas por sia inteligento, kiel ?i estas, ĉar li ne kreis ?in mem ; li estas tiel, kiel Dio lin kreis, kaj tio sufiĉas. Estis sa ?a intenco en ?i, TION mi scias. Kun tempo ?i disvolvi ?os, kvankam mi pensas ke tio ne okazos subite ; krome ne ur ?as ; li estas sufiĉe bona tiel, kiel li estas.

Ne pro liaj graciaj kaj komplezaj manieroj, kaj lia delikateco mi amas lin. Ne, li havas mankojn tiurilate, sed li estas sufiĉe bona simple tiel, kaj li pliboni ?as.

Ne pro lia industriemo mi amas lin -ne, ne estas tio. Mi pensas ke li enhavas ?in en si, kaj mi ne scias kial li ka ?as ?in de mi. Tio estas mia ununura doloro. Alie, li estas senartifika kaj malfermita kun mi, nun. Mi certas, ke li ka ?as nenion de mi, krom tion. Mi aflikti ?as, ke li devas havi sekreton por mi, kaj iafoje, pripensi tion fu ?as mian dormon, sed mi forpelos ?in el mia penso ; ?i ne ?enos mian feliĉon, kiu estas alie plenplena.

Ne pro lia klereco mi amas lin -ne, ne estas tio. Li estas memlerninto, kaj li vere scias multajn aferojn, sed ili ne estas tiaj.

Ne pro lia kavalireco mi amas lin -ne, ne estas tio. Li denuncis min, sed mi ne kulpigas lin ; tio estas seksa aparta ?o, mi pensas, kaj li ne kreis sian sekson. Kompreneble mi ne estus denuncita lin, mi estus pereinta unue ; sed tio estas seksa aparta ?o anka ?, kaj mi ne arogas tion al mi, ĉar mi ne kreis mian sekson.

Do kial mi amas lin ? NUR ĈAR LI ESTAS VIRA, mi supozas.

Funde de li, li estas bona, kaj mi amas lin pro tio, sed mi povus ami lin sen tio. Se li batus kaj fitraktus min, mi da ?re amus lin. Mi tion scias. Temas pri sekso, mi supozas.

Li estas forta kaj belaspekta, kaj mi amas lin pro tio, kaj mi admiras lin, kaj fieras pri li, sed mi povus ami lin sen tiuj kvalitoj. Se li estus nebela, mi amus lin ; se li estus ruinulo, mi amus lin ; kaj mi laborus, kaj laboradus por li, kaj mi pre ?us por li, mi vartus lin ĉe lia litflanko ?is mia morto.

Jes mi pensas ke mi amas lin, nur pro tio ke li estas MIA kaj VIRA. Ne estas alia kialo, mi supozas. Kaj tiel mi pensas, kiel mi diris unue : tia amo ne rezultas de rezonado kaj statistikoj. Äœi nur VENAS -neniu scias de kie- kaj ?i ne povas klari ?i. Kaj ne bezonas ?in.

Tion mi pensas. Sed mi estas nur knabino, la unua esplorinta tiun aferon, kaj eblas ke, rezulte de mia senscio kaj sensperto, mi ne bone komprenis ?in.

Kvardek jarojn poste

Mi pre ?as, mi sopiras, por ke ni forpasu el tiu vivo kune -sopirado kiu neniam forpereos de sur la tero, sed kiu enloki ?os en la koro de ĉiu amanta edzino, ?is tempofino ; kaj ?i estos nomita per mia nomo.

Sed se unu el ni devas forpasi unue, mi pre ?os, por ke mi estu tiu ĉi ; ĉar li estas forta, mi estas malforta, mi ne tiom necesas al li, kiom li al mi -vivo sen li ne estus vivo, ĉu mi eltenus ?in ? Tiu ĉi pre ?o estas anka ? senmorta, kaj ne ĉesos esti oferdonata, dum mia raso da ?ros. Mi estas la unua edzino, kaj en la lasta edzino mi revivos.

Ĉe la tombo de Eva

ADAMO : Kie ajn ?i estis, TIE estis Edeno.


traduko far Phil (Fil)
korektoj far Vinko

Mark Twain (Vikipedio)