SAT centjara

SAT, nun centjara, devenas el epoko, en kiu klasbatalo por granda segmento de la publiko, ankaÇ” esperantista publiko, estis la “motoro de la historio†. Multnombre homoj klopodis ligi la aferon de Esperanto kun la laborista afero, tiutempe la plej fundamenta maldekstrisma strebado. La vortumoj en la fondaj dokumentoj de SAT spegulas senpere la etoson de revolucia epoko. Se tio aspektas anakronisma al iuj, necesas konsili singardon. Ni scias, ke en la landoj, kie Esperanto plej disvasti ?is, la emfazoj en maldekstremaj movadoj ?ovi ?is, kaj laboristklasa politiko i ?is unu agadbranĉo inter pluraj, ne de ĉiu la plej atentata. Sed la kondiĉoj en tiuj landoj ne estas tiuj de la tuta mondo. Kaj oni atentu, ke jam dekomence la kerna politika mondrigardo en SAT estis plurfaceta. Kie SAT situis, situas kaj situos en la ideohistorio de Esperanto ? Resume – per kelkaj notvortoj :

– sendogmeco : SAT celis jam unuatempe kontra ?efiki dogmemajn sintenojn ĉe siaj membroj. La ? sia statuto : “SAT, ne estante partipolitika, sed nur kleriga, eduka, kultura organizo, celas, ke ?iaj membroj estu komprenemaj kaj toleremaj rilate al la politikaj kaj filozofiaj skoloj a ? sistemoj, sur kiuj sin apogas la diversaj klasbatalaj laboristaj partioj kaj sindikatmovadoj ; per komparo de faktoj kaj ideoj, per libera diskutado ?i celas malebligi ĉe membroj la dogmi ?on de la instruoj, kiujn ili ricevas en siaj apartaj medioj.†Kiu hodia ? malfermas numeron de Sennaciulo, povas konvinki ?i, ke SAT plu alstrebas tion. La temamplekso kaj la relativa manko de rekonebla politika linio atestas ?in. SAT estas asocio de malsamideanoj. Interbatalemo de tendencoj karakterizas la maldekstrulojn en 2021 kiel en ĉiuj antaÇ”aj tempoj, kaj ne alie okazas en SAT.

– anta ?figura politiko : Äœis anta ? kelkaj jaroj “anta ?figura politiko†estis ne vaste konata nocio. Äœi populari ?as de kelkaj jaroj en anarkiismaj kaj aliaj medioj kaj referencas al funkcimanieroj de organizo kaj sociaj rilatoj, kiuj penas respeguli en la nuno la estontan socion, kiun grupo alstrebas. La deziro estas enkorpigi en la da ?ranta politika praktiko de movado formojn de sociaj rilatoj, decidado, kulturo kaj homa sperto, kiuj konsistigas la finan celon. La koncepto, se ne la termino, estas multe pli malnova. Anta ?figuran politikon oni ofte resume klarigas per cita ?o atribuata al Gandhi (kvankam ?i fakte parafrazas eldiron de li) : “Estu la ?an ?o, kiun vi volas vidi en la mondo.†SAT mem formulis la koncepton en sia anta ?fondi ?a dokumento de novembro 1920, “Liberiga Stelo†al la Verdru ?uloj : “ĉar ni estas samlingvanoj, ni volas tuj profiti tiun fakton por kvaza ? embrie funkciigi societon, kiel povos estonte funkcii la universala socio†. La egalisma kaj mala ?toritatema etoso en SAT antaûfiguras tiun de emancipita socio, kiun membroj deziras.

– kontra ?naciismo : Kiel konate, SAT estas asocio “sennacieca†, sed ne “sennaciisma†. La slogano “SAT-anoj kutimi ?u al eksternacia sent-, pens- kaj agadkapablo†sur ĉiu kovrilo de Sennaciulo manifestas deziron anticipi praktike kaj jam nun socion, kiu metos naciismon malanta ? sin. Sed multaj pozitive rilatigas sin anka ? al sennaciismo, nuntempe la ? plimulta kompreno ombrela koncepto. Sennaciismo ekde la unuaj provoj fiksi ?ian konkretan enhavon strebis ĉirka ?preni ne nur radikalan kontra ?naciismon, sed anka ? pozitivan alternativon je ?i. Äœi frue prezentis teni ?on oftan en hodia ?aj progresemaj rondoj, kiuj multloke eksplicitigas la kosmopolitismon. Anka ? ĉi-rilate la tradicio de SAT restas moderna.

– ­mondmastrumado : Unu aspekto de la lantia sennaciismo, kiu fu ?is el la atentofokuso poste, estas la ideo de “mondmastrumado†. La ? la difino de Lanti en sia Manifesto de la Sennaciistoj : “Sennaciismo – Kultura doktrino, kies ĉefaj celoj estas : 1) Malapero de ĉiuj nacioj, rigardataj kiel sendependaj, suverenaj unuoj ; 2) Mondmastrumado kaj racia utiligado de ĉia energio kaj materio profite al ĉiuj homoj de nia planedo ; 3) Unuecigo je ĉiuj mezuroj kaj kalkuliloj ; 4) Praktikado de sennacieca lingvo (esperanto) kun la celo, ke ?i fari ?u la sole uzata kulturlingvo.†Kredeble Lanti imagis mastrumadon de energio kaj materio kiel siaj samepokanoj – produktivisme. Sed en sia ?eneraleco la eldiro plu validas. Aperas nun, en la epoko de tutmonda, ankoraÇ” tro hezita ekreago je la klimata krizo, strebado al ?uste tio : mondmastrumado. Sed nunepoke ekologia, postproduktivisma. Malfacile tio progresas, malgra ? ur ?eco. La procezon nepretervideble bremsas la ĉiam ankora ? furiozanta naciismo, el ĉiuj ideologioj ver ?ajne tiu, kiu plej saturas la mondon nun, ne alie ol anta ? preska ? cent jaroj, kiam Lanti anta ?vidis : “Ne forpasos multaj jardekoj, ?is mondmastrumado estos ebla objektive ; sed tiam malebligos ?in la subjektiva forto, nacieca. Oni ja povas konstati la da ?re kreskantan malekvilibron inter jenaj du faktoroj : 1) homa menso intensege saturata je nacieco ; 2) da ?ra malvolvi ?o de la scienco kaj tekniko, kies rezulto, inter aliaj, estas tempe malgrandigi la distancojn. Tia stato de malekvilibro povos tute kaosigi la socian vivon kaj minaci je pereo la normojn de civilizo.â€

– memklerigo : Sian kulturan kaj klerigan agadon SAT plenumas sen moninjektoj de ekstere, sen devi postĉasi potenciale dependigajn subvenciojn. Post la krizo de la 30-aj jaroj, en kiu SAT sukcesis ne subordi ?i sub la 3-an Internacion, ?i gardis sian memstarecon, okupas politikan spacon ampleksan, plurtendencan, en kiu alfrapi ?as kontra ?diraj opinioj.

Malgra ? la foresto de politika linio en SAT, eblas singarde aserti, ke ?i okupas difineblan politikan spacon en la Esperanto-medio. SAT loki ?as ĉe la kosmopolitisma poluso de tio, kion oni tradicie nomas la “interna ideo†. Tiu neniel estas unusignifa koncepto, sed kovras grandan ideologian terenon. Ne mirinde ĉe tiom da ideologia diverso inter la esperantuloj. Kosmopolitemaj estas tiuj inter ili, kiuj orienti ?as al la praa zamenhofa celo “unuigi la homaron†, diference de tiuj partikularismaj esperantuloj, kiuj volas enkonduki ?in kiel rimedon por bonetosigi la rilatojn inter la (esencisme imagataj) nacioj, etnoj, civilizacioj. La nocio “kosmopolitismo†ta ?gas en ĉi tiu kunteksto klarigcele, des pli, ĉar nuntempe ?i estas pli pozitive konotaciita ol en la epoko de Zamenhof kaj Lanti, kiuj amba ? rilatis al ?i sindistancige.

SAT havas anka ? malfortojn : Okazas ofte, ke SAT-anoj ensocii ?as en la de UEA dominata “movado†, ensorbante ties specifajn ideojn pri Esperanto kaj ?ia supozata celo – kaj pli poste SAT-ani ?as. SAT kovas avangardajn ideojn, sed SAT-anoj nur diversgrade alproprigas ilin. Plia malforto de SAT estas, ke kelkaj SAT-anoj akceptas aliulan imagon pri sia asocio : ke ?i estas “faka asocio†.

En la postfinvenkisma epoko, kontra ?naciisma kleriga agado povos esti laborkampo por esperantuloj – kaj ne nur SAT-anoj – volantaj enga ?i ?i en la mondo. Agado bazita sur lingvopolitiko ne estas senalternativa. Åœajnas sencodone koncepti kaj prezenti Esperanton kiel instrumenton de praktika kosmopoliteco kaj kontra ?naciisma reflektado, je la dispono de ĉiu, kiu volas pli eksteri ?i el sia partikulara vivĉirka ?a ?o, ol eblus sen ?i. Jen ideo, kiu tiri ?as kiel ru ?a fadeno tra la historio de SAT.

Gary Mickle (35083)