La 22an de aprilo

Monkolekto por biciklo
Esperantistoj sukcese kolektis 190000 enojn (1900 eÅ­rojn) por aĉeti biciklon kostantan 120000 enojn por s-ino Takada Aja en la detruita urbo IÅ inomaki. Åœia artgalerio estas damaÄ ita, sed Å i helpas aliajn pli seriozajn suferantojn. Por tio Å i bezonas porteblan, elektrohelpan biciklon. Tiu propono venis de s-ro Teduka TakaÅ i en la urbo Tagaĵoo, kaj s-ro Makino Micuo prizorgis la monkolektadon.
S-ro Makino skribis en sia mesaÄ o jene : “La 13an de aprilo, 1945, mi apenaÅ­ saviÄ is en la usona aeratako al Tokio. Dum mia knabaj tagoj mi ĉiam suferis pro malsato. LaÅ­ onidiro, ke en la gubernio Kumamoto ankoraÅ­ restas manÄ aĵoj, mi translokiÄ is tien, sed ankaÅ­ tie mankis manÄ aĵoj. Min helpis miaj instruistoj kaj amikoj ankaÅ­ malriĉaj. Dank’ al tio, mi, tiutempe estante 13-jara kaj sola vivanta, povis postvivi. Ĉi-fojaj katastrofoj kaj la akcidentoj de la nukleaj centraloj estas reapero de miaj knabaj tagoj, tial tiuj ne estas alies afero†.

Suferoj de bestoj
En la katastrofo ne nur homoj sed ankaÅ­ bestoj suferis/as.

OrfiÅ oj
Mortis ĉiuj orfiÅ oj en la hejmo de mia amiko en la gubernio HukuÅ ima. Akvujo ne rompiÄ is, sed la tertremo sukuis Ä in kaj akvo elÅ prucis. LaÅ­ Å ia supozo en tiu skuado tiu 20-jara, 30-centimetra orfiÅ o batis sin kontraÅ­ la vitro. Äœia vosto multe vundiÄ is. Åœi metis Ä in en alian akvujon sed baldaÅ­ Ä i mortis. AnkaÅ­ ĉiuj aliaj malgrandaj orfiÅ oj mortis. Åœi ĉagreniÄ is pro Ä ia morto, ĉar Ä i estis Å ia longa amiko.
En kelkaj akvarioj fiÅ oj multe mortis pro la tertremo kaj posta elektra paneo.
Toohoku-regiono estas fama pro bongustaj ostroj, sed pro la cunamo ĉiuj ostroj mortis en la maro.

Katoj kaj hundoj
S-ino Sano Tomoko (62-jara, rifuÄ into en la urbo IÅ inomaki) : Mia 4-jara kato Momo mortis en la cunamo. Åœi estis tre aminda. Kvar tagojn post la cunamo mi revenis hejman kaj trovis Å in en la Å ranko, kien Å i kaÅ is sin kiam Å i havis timon. Mi enterigis Å in en la korto. Mia telefonilo rompiÄ is, tial mi ne povas vidi Å ian foton en Ä i. Mi sentas min tre malÄ oja, rememorante Å in.
(la ĵurnalo Asahi, la 15an de aprilo)

En la urboj ĉirkaÅ­ la nukleaj centraloj homoj devis haste evakui la domon, lasinte siajn hundojn kaj katojn, ferminte tiujn en la domo aÅ­ liginte per Å nuro. Multaj pensis, ke tio estas provizora kaj mallonga rifuÄ ado, sed efektive ne. Nun Asocio nomata UKC-Japanio, petite de la bestposedantoj, vizitas la domojn. Oni plejofte trovis la katojn kaj hundojn mortaj, sed surstrate oni jam kaptis 150 vagantajn hundojn. Se oni ne povos trovi la posedantojn, oni serĉos novajn prizorgantojn.

Kokinoj
35000 kokinoj mortis en la kokinejoj de s-ro Hurujama Koohei 77-jara en la urbo Jamamoto en la gubernio Mijagi. Post la tertremo elektro ne venis. Dum kelkaj tagoj li varmigis la kokinejojn per memproduktita elektro, sed baldaÅ­ elĉerpiÄ is petrolo por tio. Krome la vojeto al la kokinejo estas detruita kaj li ne povis transporti nutraĵon kaj akvon tien. Ĉiuj kokinoj mortis. Li enterigis ilin kiel “rubaĵojn†en sian terenon. Li perdis pli ol 10 milionojn da enoj, sed li ne rezignis. “Mi perlaboris monon per kokinoj dum mia tuta vivo. Mi venkos ĉiajn malfacilojn†.
(la vespera papero de ĵurnalo Mainiĉi, la 14an de aprilo)

Ĉevaloj
En Japanio ni malofte vidas ĉevalojn en nia ĉiutaga vivo, sed la urbo Sooma estas fama pro “Festivalo de Ĉevaloj†, en kiu homoj en la kostumo de samurajoj (militistoj en la feÅ­disma epoko) sur la ĉevalo batalas. Por tio multaj terkulturistoj havas sian ĉevalon. Nun kelkdek ĉevaloj estas postlasitaj en la malpermesita zono pro la evakuo de loÄ antoj. S-ino KaÅ­aÅ ima Masami, 31-jara oficistino de Asocio “Sooma kun ĉevalo†, tiujn ĉevalojn prizorgas kaj sendas al la norda insulo Hokajdo. La 4an de aprilo Å i trovis unu vundiÄ intan kaj maldikiÄ intan ĉevalon sur la strato. Åœi tre bedaÅ­ras, ke Å i ne povas savi tiujn forlasitajn ĉevalojn pro radioakteiveco kaj posttertremoj.
(la ĵurnalo Mainiĉi, la 11an de aprilo)

Bovinoj
ĈirkaÅ­ la nukleaj centraloj loÄ as multaj bovistoj. Mi tradukas parton de du raportoj en du revuoj.

Malaperis ĉiuj sonoj el la urbo krom bruoj de fortaj ventoj. Sur la ĉefa strato kuÅ is granda hundo, siberia huski, kaj tien kolektiÄ is aliaj du hundoj. Ili rigardis min sub la Å ildo “Atomenergio, nia esperplena, estonta energio†. Tiu ĉi loko estas 4 kilometrojn fore de la HukuÅ ima-centralo n-ro 1....
Ni eniris en la urbon Namie. En la tereno de terkulturisto mi trovis bovinejon. Kiam ni eniris en Ä in, venis al ni forta malbona odoro. En la malluma bovinejo ni vidis dekkelkajn bovinojn, iuj kuÅ antaj, iuj starantaj, ĉiuj tute senmovaj. La unu, kiuj Å ajne dormas, ne havis okulon. Eble korvoj formanÄ is Ä in. 6 bovinoj jam mortis. Tiu malbonodoro estis kadavra fetoro. Ĉiuj bovinoj estis ligitaj per du Å nuroj al la fostoj....
(la revuo “Focus†, la 20an de aprilo).

Malferminte la pordon, tie mi vidis inferon. Rigardis min maldikegaj bovinoj. Sur la planko kuÅ is multnombraj kadavroj. Bovinoj loÄ is/as po kelkaj en la 10 fakoj apartigitaj per bariloj. Triono jem mortis. Vivantaj bovinoj plendas ion. Ili sekvis min per siaj okuloj. Ili diris : “Donu al mi akvon†. En alia angulo estis ĉevalo, kiu lekis sian mortan amikon....
Ni proksimiÄ is al la zono 15 kilometrojn fore de la nuklea centralo. Mi vidis multajn korvojn sur la tegmento de bovinejo. Ni eniris. EtendiÄ is terurega pejzaÄ o. Multaj bovinoj morte kuÅ is, kvazaÅ­ unu sur la alia. Iuj perdis siajn okulojn, iuj jam skeltiÄ is. PerdiÄ is kapo el bovido. Eble pli frue ili estis forĵetitaj ol bovinoj en la antaÅ­a bovinejo, tial vivantaj estis tre malmultaj. Ili vivis, sed apenaÅ­ vivis, maldikiÄ inte kaj ne povante stari. Iuj baraktis tiel, ke iliaj genuoj sangis.
Mi ne povas plu rigardi ilin, kaj eksteren iris. Sur la strato vagadis “sovaÄ aj†bovinoj. Eble bovistoj esperis, ke ili pli longe vivos ekstere.
Mi renkontis bovistojn, kiuj ankoraÅ­ prizorgas siajn bovinojn. S-ro Konno Eiĵi (62-jara) donis lakton al bovido nomata Sajuri, dirante : “Ŝia patrino ne zorgas pri Å i, do anstataÅ­e mi devas. Åœi estas tre aminda. Kiam mi vokas Å ian nomon, Å i venas al mi†. Li loÄ as en la rifuÄ ejo, de kiu dufoje ĉiun tagon li vizitas sian bovinejon.
S-ro TakahaÅ i Tadamasa 56-jara revenis al sia bovinejo post 10-taga rifuÄ ado. “Mi ne melkis ilin dum 10 tagoj, do ili muÄ is pro mamdoloro. Poste mi venas ĉi tien ĉiun tagon†. Melkitan lakton li devas forĵeti, ĉar estas malpermesite al li sendi Ä in al merkato pro radioaktiveco. Li palpis unu bovinon, dirante : “Tiu ĉi estas tre Ä entila. Mi amas Å in†.
S-ro Konno HiroÅ i 50-jara diras : “Se ĉio estus perdita, mi povus rezigni, sed ĉi tie Å ajne ĉio estas bonorda. Se estos malpermesite al ni loÄ i ĉi tie, kio okazos al miaj bovinoj ? Ĉu mi lasos bovinojn morti ĉi tie ? Ĉu mi renkontos mortintajn bovinojn post la permeso ? Mi ne povas toleri tion†.
Mi estas kortuŠita pro la vortoj de la bovistoj, kiuj prizorgadas siajn “familianojn†eĉ en tia senespera situacio.
(la revuo Friday la 29an de aprilo)

LaÅ­ la registaro, jam mortis aÅ­ estas mortigitaj 14000 bovinoj.

Savita kato
Sinsekvis tro malÄ ojigaj raportoj. Laste mi prezentos bonan novaĵon de s-ino Suzuki Nozomi (46-jara) :
Mi aÅ­dis, ke mia kato nomata Hinata estas ĉirkaÅ­ ĉi tie, kaj mi venis. Mi vidis Å in sola sidanta sur la rubaĵo. Mi plorkriis pro Ä ojego. Jam pasis pli ol unu monato, tial mi rezignis Å in. Åœi estas iom maldika sed fartas bone. En la rifuÄ ejo mi ne rajtas havi katon, do mi devas lasi Å in ĉi tie, sed tio estas tre malfacila por mi. Mi volus palpi al Å i la kapon eterene ĉi tie.
(la ĵurnalo Asahi la 15an de aprilo)