La kritikantoj de la anar ?iismo ne ĉiuj havas la saman ideon pri la ideologia dan ?ero, kiun tiu-ĉi reprezentas, kaj tiu ideo varias la ? ilia grado de armi ?ado, kaj la ? la le ?aj eblecoj, kiujn ili havas uzi ?in. Dum en Hispanio, inter 1936 kaj 1939, la anar ?iisto estis konsiderata tiel dan ?era por la socio, ke decis lin pafi el amba ? flankoj (fakte, li estis submetita ne nur fronte, al germanaj kaj italaj pafiloj, sed anka ? dorse, al la rusaj kugloj de siaj komunistaj "aliancanoj"), la sveda anar ?isto estas konsiderata en iuj radikalaj rondoj, kaj ĉefe marksistaj, kiel obstinema romantikulo, ia politika idealisto, kun liberalaj kompleksoj profunde enradikigitaj. Pli-malpli konscie, oni ne rigardas la fakton, tamen esenca, ke la anar ?ia ideologio kunigita al ekonomia teorio (la sindikatismo) finatingis, en Katalunio dum la intercivitana milito, sistemon de produktado perfekte funkciantan, bazita sur ekonomia egaleco, kaj ne sur mensa nivelado, sur praktika kunagado sen ideologia perforto, kaj sur racia kunordigado sen murdo de la individua libero, kontra ?diraj konceptoj, kiuj beda ?rinde ?ajnas pli kaj pli disvastigitaj en la formo de sintezoj. Komence, cele refuti ian kontra ?anar ?iistan kritikon, kiu estas ofte farita de homoj, kiuj konfuzas sian mizeran redaktistan foteleton kun barelo de pulvo, kaj kiuj, pro ekzemple kelkaj raporta ?oj pri Rusio, pensas, ke ili havas la monopolon de la vero pri la laborista klaso kaj ?iaj kondiĉoj, mi intencas, en la sekvantaj linioj, restadi sur tiu formo de anar ?iismo, kiu estas konata, aparte en latinaj landoj, per la nomo anar ?o-sindikatismo, kaj montri ?is perfekte efika, ne nur por la konkero de anta ?e sufokitaj liberoj, sed anka ? por la konkero de la pano.
En la elekto de politika ideologio, tiu re ?a vojo al stato de socio, kiu esprimas almena ? kelkajn centonojn da similo kun la idealoj, kiujn ni revis, anta ? ol ekkonscii, ke la teraj kompasoj estas senespere mal ?ustaj, enmiksi ?as preska ? ĉiam la ekkonscio pri la fakto, ke la malsukceso de la aliaj ebloj, ĉu ili estas naziaj, fa ?istaj, liberalaj a ? el ia ajn bur ?a tendenco, a ? anka ? ordoneme socialistaj el ĉiuj nuancoj, montri ?as, ne nur per la kvanto de ruina ?oj, de mortintoj kaj kripluloj en landoj rekte trafitaj de la milito, sed anka ? per la kvanto da ne ?rozoj kaj kazoj de frenezo, kaj manko de stabileco en landoj la ?? ajne ne trafitaj kiel Svedio.
La kriterio pri anomalio de socia sistemo, estas ne nur indigniga maljusteco en la dispartigo de nutra ?o, vestoj kaj instruaj ebloj, necesas anka ? ke estu bone starigita la fakto, ke tempa a ?toritato, kiu inspiras timon al siaj administratoj, devas esti objekto de sana malfido. La sistemoj bazitaj sur teroro, kiel la naziismo, ja elmontras tuj sian naturon per fizika brutaleco, kiu ne havas limon, sed iom pli profunda pripenso kondukas rapide al kompreno, ke eĉ la ?tataj sistemoj la plej demokrataj pezigas sur la simplaj mortemuloj angoran ?ar ?on, kiun nek la fantomoj nek la krimromanoj havas la plej etan ?ancon egali. Ni ĉiuj memoras tiujn grandajn nigrajn kaj timigajn titolojn en la ?urnaloj, dum la munkena epoko -kiom da ne ?rozoj ja pezas sur iliaj konsciencoj-, sed la milito de la nervoj, kiun la mastroj de la mondo faras precize nun en Londono kontra ? la tergloba lo ?antaro, per la ?enerala asembleo de UNO, ne estas malpli rafinita. Ni lasu flanke tion, kio estas neakceptebla en la fakto, ke plenmano da delegitoj povas ludi kun la destino de pli ol unu miliardo da homoj, tiel ke neniu trovas tion indigniga, sed kiu diros kiagrade estas horora kaj barbara, psikologie, la metodo per kiu oni reguligas la mondajn destinojn ? La psika perforto, kiu ?ajnas esti la komuna denominatoro de la politiko, kiun faras landojn, alie tiel malsamaj, kiel Anglio kaj Sovetio, jam sufiĉas por pravigi, ke oni kvalifikas iliajn respektivajn re ?imojn nehomaj. Ŝajnas ke por la a ?toritataj re ?imoj, tiel la demokrataj kiel la diktatoraj, la ?tatprofito i ?is iom post iom celo en si mem, anta ? kiu devis forvi ?i ?i la origina celo de la politiko : faciligi la profitojn de iuj homaj grupoj. Beda ?rinde, la defendo de la homa elemento en politiko estis aliigita en sloganon sensencan de liberala propagando, kiu ka ?is la egoistajn interesojn de iuj monopoloj sub la vualo de mildaĉaj homaraj dogmoj sen granda idealista enhavo, sed ĉi tio kompreneble ne povas, sola, endan ?erigi la homan kapablon de adapti ?o, kiel la propagandistoj de la ?tata doktrino volas kredigi nin.
La abstraktiga procezo, kiun spertis la koncepto pri ?tato dum la tempoj estas, la ? mi, unu el la plej dan ?eraj konvencioj el la konvenciaro, kiun la poeto devas trairi. La adoro de la konkreto, pri kiu Harry Martinson ekkonsciis dum sia voya ?o en USSR, ke ?i estas la kerno de la ?tata doktrino (kaj kiu montri ?is per portretoj de Stalino ĉiagrandaj kaj ĉiaspecaj), estis kompreneble nur ?parvojo sur la vojo kondukanta al tiu kanonigo de la Abstrakto, kiu estas parto de la plej timigaj karakteriza ?oj de la koncepto de Ŝtato. La abstrakto precize, per sia netu ?ebleco, per sia situo ekster la influa sfero, povas domini la agadon, paralizi la volon, malhelpi la iniciatojn kaj aliigi la energion al katastrofa ne ?rozo de la enkateni ?o per psika perforto, kiu povas certe, dum ia tempo, garantii al regantoj iom da paco, da komforto kaj da ?ajna politika suvereneco, sed kiu povas finfine nur efiki kiel socia bumerango. La kompenso, kiu estas donacita al individuo dum ĉiu baloto, por la ageblecoj, je kiuj li estas senigita, estas ne sufiĉa per si mem, kaj estas tia kompreneble pli kaj pli, la ?grade kiom lia interna kapablo de iniciato estos kunpremita. La nevideblaj ligoj, kiuj, super la nuboj, kunigas en komunumo de kompleksaj sed grandegaj destinoj, la ?taton kaj la grandan financistaron, la regantojn kun tiuj, kiuj manipulas ilin, kaj la politikon kun la mono, en ?ovas en la malkleran parton de la homaro, fatalismon, kiun nek la ?tatsocietoj por lo ?ejkonstruado, nek la romanegoj de Upton Sinclair sukcesis detranĉi.
Oni do povas pruvi, ke la demokrata ?tato de la nuna epoko reprezentas ian tute novan malhomecon, kiu egalvaloras la a ?tokratajn re ?imojn de la anta ?aj epokoj. La principo "dividi por regi" certe ne estis forlasita, sed la angoro devenanta de la malsato, la angoro devenanta de la soifo, la angoro devenanta de la socia inkvizicio, devis, almena ? principe, doni lokon, kiel rimedo por suvereneco ene de la provindenco ?tato, al la angoro devenanta de la necerto kaj senpovo en kiu trovi ?as la individuo, por disponi la ĉefan parton de sia destino. Enprofundigita en la ?tata bloko, la individuo estas senĉese turmentata de obseda sento de necerto kaj senpovo, kiu probable memorigas la situacion de la boateto en la Malstromo, a ? tiun de fervoja vagono ligita al frenezi ?inta lokomotivo, kiu kapablas pensi, sed ne kapablas kompreni la signalojn, nek orienti ?i en la trakforkoj.
Iuj provis difini la obsedan analizon de la angoro, kiu karakterizas mian libron "La Serpento", kiel ian "romantikismon de la angoro", sed la romantikismo kuntrenas analizan nekonscion, intencan manieron ignori ĉiun fakton, kiu riskas ne akordi ?i kun la ideo, kiun li havas pri aferoj. Dum la romantikulo de la angoro, kaptita de sekreta ?ojo vidi subite ĉion akordi ?i, deziras almiksi la tuton en sistemon de angoro, la analizanto de la angoro batalas kontra ? tiun tuton per sia analizo kiel anta ?a bastiono, nudigante per sia stileto ĉiujn ?iajn sekretajn disbranĉi ?ojn. La ? la politika vidpunkto, tio devas sekvigi, ke la romantikulo, kiu akceptas ĉion, kio povas nutri la bra ?arojn de lia kredo, ne povas riproĉi ion al socia sistemo bazita sur la angoro, kaj eĉ akceptas ?in kun fatalisma ?ojo. Por mi, kiu male estas analizisto de la angoro, endis, per analiza metodo de sinsekvaj for ?etoj, trovi solvon en kiu la tuta socia ma ?ino povas funkcii ne uzante angoron a ? timon kiel fonton de energio. Kompreneble estas vere, ke tio supozigas politikan dimension tute novan, kiu devas esti liberigita el la konvencioj, kiujn ni kutimas rigardi kiel nepraj. La sociologia psikologio devas doni al si la taskon detrui la miton de la "efikeco" de la centralizismo : la ne ?rozo ka ?zita de la manko de perspektivo kaj de la neeblo identigi la propran situacion en la socio, ne povas esti kompensita de materiaj avanta ?oj simple videblaj.
La disspliti ?o de la makro-kolektivo en malgrandajn individuistajn unuojn, kiuj kunlaboras inter si, sed alie memregaj, kiujn rekomendas la sindikat-anar ?ismo, estas la nura ebla psikologia solvo en ne ?roza mondo, en kiu la pezo de la politika super-strukturo stumbligas la individuon. La ob ?eto la ? kiu la internacia kunlaborado estus malhelpita de la detruo de la diversaj ?tatoj, kompreneble ne rezistas la analizon ; ĉar neniu a ?dacus aserti, ke la eksterlanda politiko farita, mondnivele, de diversaj ?tatoj kontribuis al pliproksimi ?o de la landoj inter ili.
Pli serioza estas la ob ?eto la ? kiu la homaro ne kapablus, la ? kvalita vidpunkto, funkciigi anar ?ian socion. Eble estas vere ?is ia punkto : la grupa reflekso ensorbigita de la edukado, kaj la paralizo de la iniciatemo efikis tute malfavore al politika penso eliranta el la multuzataj vojoj. (Precize pro tiu kialo mi elektis raporti miajn ideojn pri anar ?iismo ĉefe per negativa formo). Sed mi dubas, ke la a ?toritatismo kaj la centralizismo estas denaskaj en la homo. Mi prefere kredus, male, ke nova penso, la ? ?ia maniero, kiun, pro manko de pli bona termino, mi nomus la intelekta primitivismo, kaj kiu, per tre fajna analizo, plenumus radiografion de la ĉefaj konvencioj preterlasitaj de ?ia prao, la seksa primitivismo, povus fine fari prozelitojn inter ĉiuj, kiuj, koste de, interalie, ne ?rozoj kaj mondmilitoj, deziras koincidigi siajn kalkulojn kun tiuj de Markso, de Adam Smith a ? de la papo. Tio eble implicas siavice novan literaturan dimension, kies principoj indus esti esplorataj.
La anar ?ia verkisto (necese pesimisma, ĉar li konscias la fakton, ke lia kontribuo povas esti nur simbola) povas momente atribui al si, tute bonkonscience, la modestan rolon de tervermo en la kultura humuso, kiu, sen li, restus malfekunda, pro la sekeco de la konvencioj. Esti la politikisto de la neebleco, en mondo kie tiuj de la ebleco estas ja tro multaj, estas, malgra ? ĉio, rolo kiu kontentigas min, samtempe kiel socia esta ?o, kiel individuo, kaj kiel a ?toro de "la Serpento".
Stig Dagerman (1946)
traduko far Phil
korektoj far Vinko
Sennacieca Asocio Tutmonda (SAT)
67 av. Gambetta
FR - 75020 Paris
Retadreso : kontakto_ĉe_satesperanto.org
Pri financa ?oj : financoj_ĉe_satesperanto.org
Retejo : http://satesperanto.org/
Tel : (+33) 09 53 50 99 58
Po ?tkonto n-ro 1234-22 K, La Banque Postale, Paris
IBAN : FR41 2004 1000 0101 2342 2K02 064
BIC : PSSTFRPPPAR
Konto de SAT ĉe UEA : satx-s
Konto de SAT ĉe PayPal : financoj_ĉe_satesperanto.org
Por renkonti ?i kun SAT-anoj en Parizo, informi ?u ĉe la sidejo de SAT-Amikaro
Se vi havas demandojn pri SAT, skribu al la SAT-oficejo en Parizo
a ? al via peranto
Pri teknikaj problemoj sur la pa ?o, skribu al pa ?o-aran ?ulo.