Enkonduko
La demando estas kompleksa k konfuza. Tiu ĉi modesta kontribuo celas alporti en ?i ian klaron, gvidate per jena rimarko, kiun ni provos pravigi en la postaj linioj.
Konfuzon naskis k da ?rigas du koneksaj ka ?zoj, kiuj sidas en la menso de la ?isnunaj mondlingvanoj.
1e - nesufiĉa kutimi ?o al la originala karaktero de esperanto.
2e - naciisma k tradiciema spiritostato.
Tiuj fakto k inklino instigas la esperantistojn serĉadi neeblan vojon tra neakordeblaj interkontra ?a ?oj. Nur post atingo al plena konscio pri tio ni povos liberi ?i de paralizaj anta ?ju ?oj k trafi fruktodonan metodon.
– 1. Äœenerala ?oj.
(1.) En kelkaj maloftaj okazoj, la nacia nomo. fonetike k grafike, povas esti sen ?an ?e konservata en esperanto : ekz. Milano. Tiun simplan solvon ni nomos grafikafonetika. En aliaj okazoj, por skribi propran nomon en esperanta teksto, ?ajnas ke multaj verkistoj konas nur du eblajn procedojn : la fonetikan, kiu celas konservi la prononcon de la originala lingvo, k la grafikan, kiu konservas ?ian ortografion.
Ĉiu el amba ? procedoj havas siajn fanatikulojn, kiuj ?in unu fojon por ĉiam elektis, ekskluzive uzadas, disputas k klopodas, por ke ?i ricevu la sankcion de universala regulo. Ni konstatos, ke :
(2) Amba ? prezentas komunan malavanta ?on : Ĉiu el ili estas ne universale aplikebla, ne en ĉiuj okazoj validaj. Eĉ kune, ili ne sufiĉas por solvi ĉiujn apartajn problemojn.
(3) Feliĉe ekzistas alia solvo : la esperantigado, la ? pluraj eblaj procedoj. Ekzemplojn pri tiuj diversaj procedoj ni trovos :
(4) en naciaj lingvoj ;
(5) en la formado de vortoj ;
(6) en la transskribado k kreado de propraj nomoj en esperanto.
(7) El tiuj ekzemploj elstari ?as ĉefa gvidprincipo.
(8) Tamen, en aplikado, tiu diverseco de uzeblaj procedoj, kiu estas riĉeco, estigas malfacilajn demandojn, kiujn ni devas solvi.
– 2. Amba ? procedoj ne sufiĉaj.
-* 21. La fonetika, aparte ?atata en SAT-medio, ofte liveras nur proksimumajn rezultojn k strangajn formojn. Jam rimarkis Zamenhof : »La fonetika skribado ka ?zas ofte tro grandan kripla ?on de la propraj nomoj [1].«
Ja multaj nomoj (germanaj, francaj, hispanaj, arabaj, ktp., k eble la pli multaj anglaj nomoj) ne estas ?uste reprezenteblaj per esperantaj literoj, ĉar ili enhavas neesperantajn sonojn : oni scias, ke kompleta fonetika alfabeto bezonas multe pli ol niaj 28 signoj : »Aptn« Sinkler [2] a ? » ?¬instn Ĉ’ĉil« [3] ne estas vere akcepteblaj.
-* 22. La grafika ricevis a ?toritatan aprobon (1935). Tiam S-ano Rollet de Lisle, prezidanto de la Lingva Komitato k Akademio, konsilis : skribi la nomon la ? la nacia ortografio k legi ?in la ? la esperanta prononco [4]. Ekz. Bordeaux, pr. Borde-a-uks Tourcoing, pr. To-ur-co-ing, Gainsborough, pr. Ga-ins-bo-ro-u ?. En 1936 li ree prezentis la konsilon en pli nuancita formo :
»Skribe oni uzu por la esperantigitaj nomoj - krom tiuj de la nenaciaj lokaj (kontinentoj, oceanoj) la metodon uzatan por la aliaj, t. e. skribadon la ? la originala formo per la esperanta alfabeto (kun literoj q, w, x, y). Parole, oni prononcu ĉiujn nomojn neesperantigitajn la ? la originala prononcado, se ?i estas konata de la interparolantoj - por a ?dado, ĉar la skriba prezentado ne ta ?gas (?) - a ? kiel esperantaj vortoj.« (Sen akuzativo, mi respektas la ortografion kiel la stilon de la originalo).
_ »Resume temas skribe nur pri anstata ?igado de la esperantigitaj nomoj per la originalaj, t. e. ?eneraligo de metodo jam nun uzata en la esperantaj publika ?oj ; kaj tiu rezultato estos facile atingita per arkaismigo de la esperantigitaj nomoj, se oni uzas samtempe la originalajn, kio povas ka ?zi neniun miskomprenon.« [5]
Tiu ekstrakto, en kiu mi mem substrekis kelkajn vortojn, tipe spegulas la tendencon de iuj eminentuloj k oficialuloj : pri tiu tendenco lasas ja tiu teksto »neniun miskomprenon« . Ni poste vidos, ĉu ?i akordi ?as kun la zamenhofa instruo. Nun ni detale analizu la konsilon.
-** 221. En la unua formo sisteme, en la dua variante (... »a ? kiel esperantaj nomoj« ) : legi la nomojn la ? la esperanta prononco de la literoj. Provu a ?de rekoni, en tia prononco, la supre cititajn nomojn, a ? jenajn : Boileau, Boirac, Couteaux, Dubois... estus kruele insisti.
-** 222. Pri la literoj q, w, x ; y, necesus prononcregulo ; ekz. q=k, qu=kv, w= ? a ? v, x=ks, kz a ? gz, y=i a ? j. Sed necesus anka ? precizigi la sonojn de ch, gh, ph, sh, th, cz, sz, rz, ktp. Ĉu ĉiam ch=ĉ la ? la Fundamento [6] ? Do ni prononcu : »Muziko de J. S. Baĉ« ? Kaj gh= ?, eĉ en italaj nomoj, a ? en »Waringhien« ? A ? ĉu, pri la nomoj el ĉiu aparta lingvo, doni la prononcregulojn de tiu lingvo ? Tiel faris Kalocsay pri la italaj (nur) en sia majstra traduko de »Infero« , tial ke li »doma ?is ilin difekti per transskribo« [7].
Ĉe kelkaj lingvoj estas relative facile, sed mi nur mencias la francan k la anglan...
Kredeble sama skrupulo motivigas la proponon pri q, w, x, y. Tamen ni ĉiuj akceptas, ke la sama vorto estas skribata en franca lingvo »axe« , en germana »Achse« k en esperanto »akso« ; »lukso« ne ?enas nin : kial do »Luksemburgo« vundus niajn okulojn ?
Rimarkinde : tiu enkonduko de kvar novaj literoj en nian alfabeton estas proponita ĉefe de kelkaj el tiuj, kiuj ?enerale plej akre kontra ?batalas ĉian nova ?µon per la a ?toritato de l’ Fundamento. Ni ne sekvos tiujn strangajn reformemulojn sur tiu dan ?era vojo : ni konservu nian 28 literan alfabeton.
-** 223. Tiuj, kiuj konas la originalan lingvon de nomo originale skribita, malfacile sin trudos prononci aliel ol nacilingve : cetere estas videble, ke tiun varianton preferis la a ?toro de la konsilo ( »la ? la originala prononcado, se ?i estas konata de la interparolantoj « ).
Ĉar la esperantistoj ofte ne estas poliglotoj, evidente ne estas tiel atingebla la dezirinda unueco en prononco.
-** 224. »skribado la ? la originala formo per la esperanta alfabeto« . Kion precize signifas tio pri ne-latinalfabetaj lingvoj (oriente ?ropaj, aziaj kc.) ? Ĉar tiu embarasa punkto evidenti ?is nesolvebla per lia sistemo, Rollet de Lisle simple forlasis ?in tiurilate k proponis por urbnomoj akcepti la transskribon de lokaj esperantistoj.
Nu, en tiu a ?toritata teksto, kiu, krom tio, ne rezistas al serioza kritika ekzameno, jen estas la sola sa ?a propono : ni memoros pri ?i.
-* 23. Resume : ekzistas nomoj ne prononceblaj en esperanto, aliaj ne skribeblaj, aliaj nek skribeblaj nek prononceblaj. La fonetika kiel la grafika solvoj, ĉiu sola a ? amba ? kune, ne sufiĉas. Kial iuj esperantistoj tiel obstine sin tenas je tiu a ? ĉi tiu ?
Miaopinie tial, ke ĉiu el amba ? tendencoj, konscie a ? ne, penas konservadi iun nacian karakteron de la nomoj : a ? prononcan, a ? skriban.
Se ni tion bone ekkonscias, ni povas nin deligi de niaj malraciaj opinioj k sentimentaj preferoj, k serĉi solvon sur aliaj vojoj.
– 3. Alia ebla solvo.
-* 31. La ekzemplo de la nacilingvoj.
La naciaj lingvoj, en la transskribado de fremdaj nomoj, ofte ne atentas la prononcan a ? skriban karakteron de la nacia originalo :
Mejico=Mexique – Deutschland=Germany=Allemagne - Regensburg=Ratisbonne – Aachen = Aix-la-Chapelle = Aquisgran - Charlemagne = Karl der Grosse.
Per tiaj ekzemploj pleni ?us dika libro.
-* 32. La ekzemplo de la Majstro.
Ofte Zamenhof, nek pure fonetike, nek pure grafike, esperantigis proprajn nomojn : ne nur nenaciajn, sed anka ? nomojn de landoj, gentoj, urboj k personoj : ne Pari a ? Paris, sed Parizo ; ne Bulonj a ? Boulogne, sed Bulonjo. Ifigenio en Ta ?rido.
-* 33. Kial ne same esperantigi ĉiujn nomojn ? Kio malhelpus ? Principe nenio. Praktike staras dan ?ero : ĉiu nomo povas ricevi de diversaj a ?toroj plurajn esperantajn formojn - same kiel en la kreado de komunaj neologismoj, sed multe pli : ?i jam evidenti ?is en multaj okazoj.
-* 34. Do, por forigi la disputadon k konfuzon, principo : esperantigado per pluraj procedoj, por sendan ?ere aplikadi la principon, metodo. Kia metodo ? Je la lumo de niaj ?isnunaj konstatoj evidenti ?as, ke ?i ne estas reduktebla en unu rigida facila regulo. Por pli funda esploro, ni rapide notos la procedojn uzatajn en naciaj lingvoj k pli detale analizos la formadon de la komuna esperanta vortaro.
– 4. Fremdaj nomoj en naciaj lingvoj.
-* 41. Grafiko k fonetiko kongruas.
Ekz. en pluraj okcidentaj lingvoj, Colombo, same skribata, estas prononcata Kolombo (a ? Kolombo’).
-* 42. Fonetika procedo, aplikata al ne-samalfabetaj lingvoj (kun malfacilo, kiel en esperanto).
>
-* 43. Grafika, kun amba ? prononcmanieroj : originala a ? la ?litera. Ekz. francoj skribas Shakespeare, Beethoven, k prononcas proksimume la ? la originala prononco. Ili skribas Berlin, Brindisi, don Juan. don Jose, k prononcas france (dum, almena ? en la itala titolo de la opero de Mozart, don Juan itali ?is : Don Giovanni). Ĉe malpli famaj nomoj regas konfuzo en prononco.
-* 44. Kompromiso inter fonetiko k grafiko : la transskribo estas nek tute fonetika, nek tute grafika, sed la nomo sufiĉe similas la originalon por esti rekonebla en skribo k parolo : Brussel =Bruxelles. Strassburg = Strasbourg. Lisboa=Lisbonne=Lissabon.
-* 45. Traduko.
-** 451. Nomoj kun senpera signifo : Zweibr ?cken=Deux-Ponts (Du Pontoj).
-** 452. Sen preciza signifo, per natura disevoluo de komuna fonto a ? pro derivo de malsamaj fontoj : Aachen=Aquisgran. Thionville=Diedenhofen.
-** 453. Kromnomoj : Rotbart=Barbarossa=Barberousse.
– 5. Formado de la esperantaj komunvortoj.
»Esp-o praktike kombinas grafikon k fonetikon en siaj vortoj« [8]. En la starigo de la fundamenta Universala Vortaro, Zamenhof uzis jenajn procedojn :
-* 51. Grafiko k fonetiko kongruas. La vorto estas skribe k prononce tute sama, kiel en iu »natura« lingvo : la, nun, nur, post, tamen, forte, novembro. En multaj okazoj la radiko estas sama k la vorto diferencas nur per la fina ?o : aprilo, junio, julio, fero, grado, parolo, tago, foje anka ? per la akcento : monato.
-* 52. Fonetiko : la esperanta skribo liveras prononcon saman kiel tiu de iu nacia lingvo, a ? por la tuta vorto, a ? por ?ia radiko, jen ekzakte, jen proksimume : kaj, tre, tro, amiko, bulvardo, ferdeko, filozofo, kolero, konservi, kupeo, omleto, skeleto, ?talo, tualeto.
-* 53. Grafiko : la vorto konservas la skriboformon de iu lingvo, a ? ekzakte, a ? proksimume, kun esperanta fina ?o : birdo, boato, muro, lito, prononci, scienco.
-* 54. Kompromiso.
-** 541. La vorto konservas parte la skriban, parte la prononcon de la origino (?enerale nur proksimume) : kajero, kura ?o, kuseno, najtingalo.
-** 542. La vorto skribe aspektas kiel en unu lingvo, parole sonas kiel en alia (pli, malpli precize, ĉar ?i sonas esperante !) : ?ardeno, ĉielo, ?enerala.
Tiujn procedojn trafe analizis de Beaufront en dulingva (esperanta k franca) teksto : »Strukturo de l’ vortaro esperanta« [9].
-* 55. Traduko.
Esperanto lar ?e uzas en praktiko la tradukan procedon, dank’ al sia aglutina karaktero, kiu ebligas la tradukon de vortoj per kunmeto de esperantaj elementoj. Plie :
-* 56. Originala kreado.
Afiksoj i ?intaj memstaraj vortoj. Tabelo de la simplaj vortoj. Vortoj ne venantaj (almena ? ne la ? normala vojo) de fremda radiko : edzo.
– 6. Transskribo de propraj nomoj en esperanto.
En la ?isnuna praktiko retrovi ?as la samaj 6 procedoj :
-* 61. Grafiko - Fonetiko.
Tuta vorto : Milano, Torino, Toronto.
Radiko : Romo, Berlino.
-* 62. Fonetiko : Bulonjo, Oksfordo.
-* 63. Grafiko : Londono.
-* 64. Kompromiso :
Nice=Nizza=Nico. Parizo, Nov-Jorko.
-* 65. Traduko : Norda Maro, Ru ?a Maro, Malgrandruso.
-* 66. Originala kreado : U. S. of North America =Usono. Pse ?donimoj : D-ro Esperanto.
– 7. La ĉefa gvidprincipo.
-* 71. En komunaj vortoj. Kio gvidadis la Majstron en la elekto de tiu a ? alia procedo por ĉiu aparta okazo ? La principo : maksimuma internacieco. Rimarko de K-do Varingjen : kiam el la naciaj vortoj ne elstaris internacia formo, Zamenhof ?enerale elektis la latinan radikon : kverko, fago, brasiko. Tiu procedo aparte ?ustas pri natursciencaj nomoj, ĉar la tutmonda sciencularo universale uzas latinan terminaron (ofte modernajn nomojn latinigitajn).
-* 72. Ĉe propraj nomoj. Estas klare, ke la sama principo staris en la menso de Zamenhof, kiam li esperantigis proprajn nomojn. Ja eĉ por nacioj, li ne timis deflanki ?i de la nacia radiko, se ?i estis nesufiĉe internacia :
hispano, germano, hungaro, japano, Varsovio, Vieno. La ? lia ekzemplo, ni, kiam necese, rezignu troan fidelon al grafiko a ? fonetiko. Ni ĉerpu el ĉiuj fontoj. Esperanto plene rajtas asimili ĉiudevenajn radikojn, ilin konformigi al sia propra karaktero, egale kiel ĉiu alia vivanta lingvo.
-* 73. Beda ?rinde la principo »maksimuma internacieco« ne konservas plenan signifon, kiam temas pri nomoj sen eksterlanda famo.
– 8. Aplikado.
Nun ni skizis la konturon de l’ problemo, ekvidis ?eneralan vojon al solvo de diversaj demandoj k ektu ?is kelkajn el la renkontotaj obstakloj. Por provi pa ?on plian, ni ekzamenu la materialon la ? diversaj klasoj.
-* 81. Geografiaj nomoj.
-** 811. Nenaciaj : oceanoj, maroj, kontinentoj, insuloj, arkipelagoj, duoninsuloj, kaboj, golfoj, istmoj, markoloj, kanaloj, riveroj, lagoj, montoj, vulkanoj, ebenoj, dezertoj, ktp.
Multaj, jam fiksitaj per la literatura uzado, apartenas al la komuna vorttrezoro. La aliaj, malpli konataj, kvaza ? fakaj terminoj, apartenas al la teknika vortaro : ilin mondskale prizorgu la geografoj.
-** 812. Gentoj, nacioj, landoj (aktualaj).
La temo okazigis pasiajn debatojn : ujo a ? io ? Äœi povas esti senpasie pristudata.
-*** 812.1. Malnovaj nacioj.
El la nacia (genta) radiko derivi ?as la landnomo per -ujo a ? -lando : Greko, Grek’ujo a ? Grek’lando. Zamenhof skribis : »Pli a ? malpli frue venos eble la tempo, kiam ĉiuj e ?ropaj landoj ricevos nomojn ne ?trale geografiajn, sed tiel longe, kiel ni uzas por ili nomojn de gentoj, ni devas ĉiam uzi tiujn nomojn kun la sufikso ’uj’ « [10].
T. e. : ni devas diri : Franco (gento), Franc’ujo (lando), k ne : Franco (lando), Franc’ano (gento) ; sed la derivo per ’uj’ ne estas la unika akceptebla : Zamenhof mem anka ? derivis per ’land’.
-*** 812.2. Pli novaj ?tatoj.
El la landa radiko derivi ?as per -ano la nomo de la lo ?anto : Usono, Uson’ano.
-*** 812.3. Kelkaj nomoj, kiuj fini ?as per »lando« , tamen apartenas al la dua speco ; en la esperanta formo »lando« fari ?is parto de la radiko : Nederland’o, k ne Neder’lando (ne ekzistas Nedero), Holando, Irlando, Islando.
Iuj diras : Finn’o, Finn’lando, aliaj : Finland’o, Finland’ano.
Same, en iuj mondpartoj, aliaj fina ?oj : -stan, -guay. La esperantistoj, kiuj konservas ilin en la esperantigo, konsideras ilin kiel parton de la esp-a radiko : Turkestan’o, Urugvaj’o, do : Turkestan’ano (ne tre bela), Urugvaj’ano, ktp.
-*** 812.4. Inter tiuj landnomaj radiko, multaj havas internacie finan i :
A ?strali’o, Bosni’o, Siberi’o.
-*** 812.5. Anstata ? »-ujo« , pli k pli multaj verkistoj uzas la formon kun »-io« , kiu estas tre internacia. Ortodoksuloj ripro ?‰as : la sufikso -io estas malkorekta. Prave ! Sed la nomoj, en kiuj ’i’ estas nur litero de la radiko (iuj diras : pse ?dosufikso) estas korektaj la ? la 15a regulo de l’Fundamento (fremdaj vortoj) : Itali’o apud Ital’ujo, same kiel delegaci’o apud delegit’aro a ? redakci’o apud redakt’ist’aro.
Tiun solvon enkondukas en multaj okazoj la le ?o de analogio : Al ?ero, Al ?erio. do simile : Monako, Monakio ; Luksemburgo, Luksemburgio.
-*** 812.6. La elekto de la radiko (kun a ? sen ’i’) iafoje okazigas konflikton la ? tio, ĉu oni atentas la internaciecon de la landnomo a ? de la landana nomo. Brazilo, Kanado, Peruo estas pli internaciaj ol. Brazilio, Kanadio, Peruvio ; sed Braziliano, Kanadiano, Peruviano estas pli internaciaj ol Brazilano, ktp. Tial por kelkaj landoj trovi ?as en ?zado amba ? formoj.
Meksiko, Meksikano estas internaciaj - sed kiel distingi la urbon de la lando ? Iuj proponas : Meksikurbo.
-*** 812.7. La regulo notita sub 812.1 k 812.2 iafoje estas malfacile aplikebla. Hezitoj trovi ?as en zamenhofaj verkoj : »Egipto« estas jen lando, jen gento. En Egipto lo ?is Egiptanoj - Egiptoj lo ?is en Egiptujo. La internacieco kondukus al Egipto (lando) sed Egiptiano (konflikto, 812.6). Ebla sintezo : Egiptoj (antikva popolo), Egipti’o, Egipti’anoj (nunaj lo ?antoj).
-*** 812.8. En moderne kreitaj regnoj, kun tamen miksdevena lo ?antaro, elvolvi ?is popola ?ovinismo, kiu malfacile akceptus la derivon »-ano« , se la malnovaj popoloj konservus radiknomojn.
Kelkaj a ?toroj (Meazzini, Bartelmes) proponis tiri gentnomojn el landnomoj per inversa derivado : Argentinio, Argentinoj - Bolivio, Bolivoj - A ?stralio, A ?straloj. Sed la inversa vortfarado iafoje naskas konfuzon : kiel distingi Al ?ero= Al ?eriano de Al ?ero (urbo) ? Plie, ni rimarku, ke en la naciaj lingvoj, eĉ antikve unuigitaj popoloj akceptas derivitajn nomojn : English, Espanol, Français, Italiano, ktp. Do anka ? en esperanto estas akcepteblaj Angliano, Hispaniano, Franciano, Italiano (?uste la itala, grafike !). Ni ne estu pli naciistaj ol la nacianoj, k almena ? ni SAT-anoj sekvu la vojon forte signitan de Lanti. Äœin kontra ?batalanta akademiprezidanto Cart lojale konsentis, ke ?i estas, de sennacieca vidpunkto, konsekvenca k korekta [11]. Ni ?us konstatis, ke ?i estas anka ? de ĉiuj akceptebla.
-*** 812.9. Konklude, ni akcelu la netan tendencon al normigo la ? jena skemo : Arkaismigo de l’ sufikso ’ujo’, k ?eneraligo de landnomaj radikoj, kun a ? sen »pse ?dosufikso« (land, i, kc.) k de lo ?antnomoj derivataj per ’-ano’.
-** 813. Loknomoj.
Ambicio : ekzistu esperanta nomo por ĉiu loko, en kiu lo ?as esperantistoj - lokoj el Esperantio, kiu esperinde fari ?os la tuta mondo. Ne plu aperu en esperantaj tekstoj : Bordeaux, Bruxelles, Liverpool, Lyon, München, New-York, Newhaven, Plymouth, Przemyszl, Toulouse ...
For la »metadon jam uzatan en la esperantaj publika ?oj« ! Ĉiu urbo ricevu esperantan baptonomon ! Kia estu tiu nomo ? Äœi estu esperanta, t. e. :
-*** 813.1. : facile prononcebla k skribata nur per esperantaj literoj. For la signojn ch, gh, ph, sh, th, cz, sz, rz, o, ?, q, x, y ! Ĉu tamen konservi ’w’ ĉar ?i estas facile prononcebla ? kion apinias miaj anglalingvaj samideanoj ?
Same kiel »waggon« estas en esperanto vagono, Rhodes en sia angla esperanta vortaro esperantigis »Varingtono, Vaterboro, Vednesboro, Vekfildo, Veksfordo, Viklovo, Vilmingtono« , ktp. »Velingtono« trovi ?as en lia vortaro k en tiu de Fulcher k Long. »Va ?ingtono« en amba ? k en »The Edinburgh Esperanto Pocket Dictionary« , Do la britaj esperantistoj donas al ni la ekzemplon : w esperanti ?u per v
-*** 813.2. Ĝi havu esperantan aspekton. Kiam tian aspekton liveras la grafika a ? la fonetika procedo, plej bone ! Sed malofte ni havas la ?ancon esperantigi nomojn kiel Milano, Berlino, Londono, Grenoblo, Jorko, Ĉikago. Ni do ne timu libere uzi la kompromisan procedon, se ?i liveras pli esperantan fizionomion : Ĝenevo estas pli bona ol Geneve a ? Genf ; Grenviĉo estas pli internacia ol Greenwich a ? Grini ?.
-*** 813.3. Al ĉiu loknomo, kiel al ĉiu geografia nomo, ni metu la substantivan ’o’, kiu ebligas la uzon de akuzativo sen ?an ?o de la akcento - kvankam tion ne ĉiam faris Zamenhof : Ba ?ara ?.
-*** 813.2. Ĝi havu esperantan -*** 813.4. En la praepokaj verkoj la loknomoj estis esperantigitaj : Bjelostoko, Varsovio, Moskvo, Berlino, Parizo, Bulonjo, Londono, Vieno, Budape ?to, Nov-Jorko, Ĝenevo, Berno, Barcelono, Dresdeno, Oksfordo, Kembri ?o, Krakovo, Manĉestro, Antverpeno, Kopenhago. Poste sin manifestis reakcie la mala, nacieca, mi emus diri naciisma tendenco (eĉ en SAT !) : Helsinki, Praha, Wien, Bournemouth, Aarhus. Okaze de la kongreso de UEA 1949, ?ajne neniu rimarkis, ke en la angla-esperanta vortaro de Rhodes trovi ?as Bournemouth= Burnmuto.
Pravis Rollet de l’ Isle !
Ĉu do ni facilanime akceptu »la arkaismigon de la esperantigitaj nomoj« , de tiuj nomoj, kiujn neniu vera esperantisto povas senemocie legi en la paroladoj de Zamenhof ĉe la unuaj universalaj kongresoj ? Ne ! vole-nevole, esperanto denaske estas esence sennacieca. Ni mondlingvanoj retrovu la mondlingvan vojon ! [12]
-*** 813.2. Ĝi havu esperantan -*** 813.5. Por tiel procedi, kiel ni jam konstatis, ne povas esti unu preciza regulo. Al ĉiu aparta demando ofte respondas pluraj solvoj.
Ĉu Zweibrücken = Deux-Ponts fari ?u Cvejbruko (Rhodes), Du Pontoj (Bartelmes) ? La dua ?ajnus al mi preferinda, ĉar tuj komprenebla de la anoj de amba ? lingvoj - sed estas maloportune, se urba nomo fini ?as per j.
Ĉu S’Hertogenbosch=Bois-le-Duc fari ?u Hertogenbosko (Bartelmes) a ? Dukarbaro (G. J. Kolbaso, en Sennacieca Revuo, a ?g.-sept. 1934) ? Pro la sama motivo, prefere la dua. Ĉu Bordeaux estu Bordo (Rhodes, The Edinburgh. Esperanto-pocket Dictionary), Bordoo (W ?ster), Bordozo, Bordelo (! - la ? la urbanoj : bordelais), Burdigalo (la ? la latina), Akvobordo (la ? facila franca vortludo) ?
La vortluda, kiu en »naturaj« lingvoj respondecas pri kelkaj etimologioj, ne estas for ?etinda procedo : Aspremont = Espermonto, proksimuma franc-esperanta vortludo, ?ajnas al mi bonega.
Ĉu ni traduku Karlstadt, Charlesto(w)n, Charleville egale per Karlurbo ? a ? por ilin diferencigi k riĉigi per diverseco la nomliston, ĉu ni kompromise esperantigu la naciajn formojn : Karlstado a ? Karl ? tato, Ĉarlestono a ? Ĉarlstono (Rhodes), Ĉarlevilo, Karlovilo, a ? Karlopolo (lo ?antoj : carlopolitains). Multaj regionaj fina ?oj povas tiel esperanti ?i : burg, dorf, grad, hafen, hav(e)n, pol, port, viller, weiler, ktp.
Ĉu el sankto-nomoj ni forigu la »sankta« , kiu en nacilingvoj ofte falas ĉe la lo ?antnomo ? Ĉu ni ?in eliziu, kiel en itala k hispana, k eble algluu al la radiko : Sangeorgo, Sanpa ?lo, Sanstefano ? ĉu ni traduku : Sankta Jakobo, fonetikumu : Santjago, a ? grafikumu : Santiago ? Sankta Kredo a ? Santafeo ? Ĉu ni sekvu k-don Petersen, kiu uzis diversajn formojn la ? la fonetiko de la origina lingvo : San-, Sankt-, Sent- ?
Kaj kio pri la urboj, en kiuj lo ?as diverslingvanoj : Pressburg - Bratislava - Poszony, Uskub - Skoplje, ktp.? En ĉiu okazo necesas elekto inter pluraj ebloj. Unua demando : Kiu respondecu pri la elekto ?
-*** 813.6. Kiam la loko havas en diversaj lingvoj tre malsamajn nomojn, la esperanta diferencos almena ? de unu el ili, k estos ne facile rekonebla de ĉiuj. Se la grafika procedo ofte naskas monstrojn k la fonetika rebusojn, la proponita en kelkaj okazoj liveros enigmojn. Dua demando : Kiel neinformita a ?danto a ? leganto retrovos la respondan nacilingvan nomon, kiun li konas !
-*** 813.7. Al la unua demando mi respondas : elektu la esperantistoj mem el la koncerna loko. En grandaj urboj kun pluraj grupoj, ili kunlabore pristudu la demandon k interkonsente decidu. Al la dua : ĉiu loko kun esperantisto(j) figuras almena ? en unu jarlibro de tutmonda asocio ; en tiu jarlibro ?i estu signata per amba ? nomoj : la esperanta k, inter krampoj, la nacia en la oficiala ortografio (se latinalfabeta) a ? en la plej konata latinlitera skribo : Manĉestro (Manchester) ; Liono (Lyon) ; Kantono (Canton). Mi salutas unuan ekzemplon, kiu kvaza ? anta ?respondis tiun proponon, en la SAT-jarlibro 1949 : Hago (den Haag).
Se la venontjaraj universalaj kongresoj tiel decidus, jam post du jaroj la jarlibroj de UEA k SAT prezentus al la tutmonda samideanaro riĉan leksikonon kun pluraj miloj da esperantigitaj loknomoj.
Argumento kontra ? tiu propono : al lokaj instancoj, grupoj a ? izoluloj, ofte mankas kompetento. Mi rebatas :
-**** 813.71. sed al ili ne mankas agemo ; k, ĉar inter ili la tasko estus dividita, ĉiu povas rapide plenumi sian parton.
-**** 813.72. rigida regulo ne estas difinebla, sed eblas doni kelkajn gvidprincipojn (ĉi-poste=Konkludo).
-**** 813.73, se tamen oni timas, ke nekompetentaj bonvoluloj fu ?us la aferon : komisii al lokuloj nur preparan taskon ; konsile k decide partoprenu naciaj Esp-Institutoj, komitatoj elektitaj de la diversaj asocioj sur ĉiu lingva teritorio, k eble sub mondskala supervizo de L. K. k Akademio. (... sed mi timus, ke la entrepreno longe dormetos, se ne por eterne dormados ...). Ni evitu tro pezan organizon. Ĉefa afero : difini la agmanieron k rapide ?in funkciigi.
-** 814. Administraciaj landpartoj : provincoj, gubernioj, teritorioj, distriktoj, kolonioj.
Same. Elektu interkonsente la koncernaj lokaj grupoj k la regionaj federacioj. Samaj kondiĉoj, malfacila ?oj k necesaj prizorgoj.
-* 82. Personaj nomoj.
-** 821. Individuaj : anka ?-, bapto-, voknomoj.
Multaj viraj nomoj jam universali ?is per literatura k komuna uzado ; preska ? ĉiuj krei ?is per la procedoj fonetika, grafika k ĉefe kompromisa, dum kelkaj, viraj a ? virinaj, estas pure esperantaj. La inaj ?enerale formi ?as, derive de la viraj a ? memstare, jen per la sufikso ’-in’, jen per la fino ’a’, la ? la zamenhofa ekzemplo »Marta« , kies ?eneralan imiton konsilis k pravigis Kalocsay [13].
Por pli detala esploro pri tiu fako la legantoj bonvolu sin turni al la tre interesa studo de Georges Agricola [14].
-** 822. Kolektivaj : familinomoj.
En la supre citita, tute rimarkinda artikolo, S-ano Agricola verdiktas senapelacian kondamnon al esperantigo de familinomoj, per tiu »konkludo« : »tradukebla (k transskribebla) estas senescepte nur la voknomo« . Åœajne ja tiu opinio estas tre disvastigita. Mi tamen apelacios.
La uzado de familinomoj pli k pli enkutimi ?as ĉe la gentoj, kiuj anta ?e neofte uzis ilin, ĉar ili estas oportunaj. Pli facile distingi ?as individuo per voknomo k familinomo ol per »Petro filo de Pa ?lo« . Sed familinomo komence ne ekzistis, k origine ili venas ?enerale de krom-, iafoje moknomoj : ni memoru pri tiu deveno de nomoj, kiuj al multaj nunaj homoj aspektas kiel io respekteginda, sankta, netu ??ebla. Ekz. multaj diras - k tio estas en franca lingvo kvaza ? proverbo - ke »propraj nomoj ortografion ne havas« . En ilia menso tio precize signifas, ke ĉiu fantazia skribo, ofte rezulto de plumeraro, sankciita de familia tradicio, estu pie konservata : senutilaj duoblaj literoj, ne prononcataj literoj, apostrofoj, ktp. Iam ?urnalistoj grave diskutadis pri la nomo de la tiama brita ĉefministro : la ? la plej a ?toritata opinio la ?usta skribo estis nek Macdonald, nek Mac Donald, nek MacDonald, sed MacDonald [15] !
Nun ni revidu, en tiu speciala klaso, la aplikon de l ’diversaj procedoj k la ?vice kritiku.
-*** 822.1. Grafiko-fonetiko : Trompeter, Goldberg, Dor, Hodler, Borel, Polgar, Solsona, Jakob. Nenio notinda, krom tio, ke ofte tiaj nomoj fini ?as per konsonanto (Vd. poste : 822.7).
-*** 822.2. Fonetiko : Zamenhof, Ĉe, Devjatnin, Bartelmes. Ne tre uzita, malgra ? la ekzemplo de l’ Majstro. Tamen ni konstatis, ke la naciaj lingvoj ofte uzas ?in. Kial ne esperanto ? Ni konkretigu la fakton, ke ni rigardas esperanton kiel vivantan lingvon, egalrajtan kiel ĉiuj ceteraj !
-*** 822.3. Grafiko : apud kelkaj akcepteblaj ekzemploj - Sebert, Javal - longa listo da monstra ?oj. Ne necesas refari la proceson de tiu fu ?procedo, de kiu ni ankora ? citu nur unu produkton inter ni : Archdeacon.
-*** 822.4. Traduko : Schonberg=Belmont. Kornfeld=Grenkamp. Ne tre ?atata. Angla k germana metiistoj, kiuj profesie faras vestojn, estas amba ? tajloroj. Se ili nomi ?as respektive Taylor k Schneider, eble la unua akceptos skribi sian nomon Tajlor(o), la dua kredeble malpli volonte. S-ro Blanc a ? Leblanc eble bonvolos subskribi Blanka a ? Blanko, S-roj Weiss a ? White supozeble ne. S-roj Black, Schwarz, Lenoir ver ?ajne ne ?atus, ke oni nomu ilin Nigra a ? Nigro. Kial ? Mi vidas du motivojn :
-**** 822.41. La nekutimecon, pro kiu tiaj nomoj aspektas kvaza ? vortludoj a ? kromnomoj — kiaj ili origine ja estas ! Ĉar en nacia lingvo ni forgesas ilian ordinaran signifon, kial ne same en esperanto ?
Ni kutimi ?u al eksternacia penskapablo !
-**** 822.42. la misopinion, la ? kiu ni tradicieme atribuas al niaj nomoj, en la originala formo, gravon, kiun ili ne indas. Tiu malracia, sentimenta sinteno vidigas menson tre infektitan de naciismo ; plie, ?i signas ian etbur ?an spiritostaton - aristokratoj ja pli facile rezignas la originalan formon de sia nomo : Battenberg=Mountbatten.
Koncerne tiujn familinomojn, kiuj estas anka ? voknomoj (Guillaume, Lewis, ktp.), kial ni ne akceptus por ili esperantajn sinonimojn en la unua okazo kiel en la dua ? Sentimento... Ni kutimi ?u al eksternacia sentkapablo !
-**** 822.43. Tamen mi ne volas tro akre defendi la tradukprocedon. En tiaj nomoj, kiel jam dirite, la ordinara signifo estas kvaza ? forgesita : do ni povas anka ? en esperantigo ?in forgesi, k uzi alian, ekzemple la kompromisan procedon (kies vicon en la listo mi intence ?an ?is, sed mi ne forgesos ?in). Tiel ni riĉigos nian trezoron, kiel ni vidis, ke ni povas riĉigi ?in per diversforma esperantigo de samsignifaj urbonomoj ; kiel anka ? ni povas riĉigi la voknoman provizon, akceptante por kelkaj el ili, la ? la ekzemplo de naciaj lingvoj, plurajn formojn : Ludoviko, Luizo, Karlino, Karolino, Karola, Ĉarloto (ĉe diversaj a ?toroj).
-*** 822.5. Pse ?donimoj.
La adapto de pse ?donimo estis ĉiam plimalpli uzata en ĉiuj lingvoj, inkluzive esperanto. Ĉi tie ni elkrakigas la kadron de transskribo : esperanto estas vivanta lingvo, kiu bezonas ne nur asimili alies propra ?ojn, sed anka ? kulturi sian propran grundon k ĉerpi el ?i originalajn produktojn.
Ni pritraktas la pse ?donimojn en ĉi tiu ĉapitro, (kvankam ?enerale ili estas individuaj k ne etendi ?as al tuta familio), tial ke ili utilas same kiel familinomoj : pse ?donimo (kun a ? sen voknomo) identigas personon kiel la vok- k familinomoj. Pse ?donimojn oni ĉerpas el diversaj fontoj :
-**** 822.51. Signifa vorto : D-ro Esperanto, Stelano, Bubo.
-**** 822.52. Kunmeto de vortaj a ? vortpartoj, esperantaj a ? naciaj : Unuel, Lanti (l’antinationaliste=la kontra ?naciisto), Bonesper.
Humoraj ekzemploj : Marga Rineta, Pipenbek (de R. Schwartz).
-**** 822.53. Kunmeto de literoj (kiel »Usono« .), ekz. la komencliteroj de vok- k familinomoj, nacie a ? esperante prononcataj : K.B=Kabe, N.B=Enbe, H.F.H= E. Ĉefeĉ, R.F=Rofo. Same oni povus kunmeti silabojn : Grosjean-Maupin, ne prononcebla, povus fari ?i »Gromo« .
-*** 822.6. La kompromisa procedo, fruktodone elprovita en la formado de aliaj propraj nomoj, estas ne tre uzita ĉe familinomoj (escepte parencas al tiu procedo Karlo Verks=Charles Verax) - kompreneble pro tiu fetiĉisma respektego al la nacia formo. Ni ankora ?foje voku al nia helpo la ekzemplon de l’ naciaj lingvoj, kiuj ofte ne montras tian respekton : ofte ili aliformigas fremdajn nomojn por ilin asimili la ? sia propra karaktero - tiel Napoleone Buonaparte francigis sian propran nomon : Napoleon Bonaparte ; latinaj nomoj asimilitaj en la latinidaj lingvoj. Inverse, kiam latino estis la universala kulturlingvo, e ?ropaj kleruloj subskribis siajn verkojn per siaj nomoj latinigitaj, a ? per latinaj pse ?donimoj : Rabelesus, Cartesius, Jansenius, Helvetius. Nun : ĉu esperanto ne estas »la latino de l’ demokratio« ? Kion faras nacilingvanoj, tion anka ? faru ni mondlingvanoj :
Ni kutimi ?u al eksternacia agadkapablo !
-*** 822.7. Komuna rimarko.
Familinomoj ofte ne ricevas la finan ’o’. Se oni rigardas ilin kiel kompletajn vortojn (kiel la komunajn sen gramatika fino : kiam, tamen, anstata ?), la akcento ku ?as sur la anta ?lasta silabo ; se kiel (senapostrofe) eliziitajn substantivojn, ?i ku ?as sur la (?ajne) lasta silabo. En unu a ? alia okazo la akcento ne koincidas kun tiu de la originala nomo : Vagner, ne Vagner(’), sonas kiel Wagner.
Volter’, ne Volter, sonas kiel Voltaire. Samenhof havas ĉefan akcenton sur »Sa« , akcesoran sur »hof« , Zamenhof a ? Zamenhof(’) ne estas same akcentata : por konservi la du akcentojn necesus skribi Zamen-Hof.
Tiu ekzemplo montras, ke la Majstro indiferentis pri tiu demando (anka ? en la komuna vortaro : monato, kafo ; anka ? en urbonomaj : Londono, Varsovio).
Cetere, en esperanto kiel en latinidaj lingvoj, la loko de la akcento varias en la derivado. Plie, anka ? en »naturaj« lingvoj, la sama radiko internacie akceptos nekoincidajn akcentojn : garten=garden=jardin=giardino. Americo=Amerique.
Do ni ne rompu al ni la kapon super nesolvebla problemo ; ni imitu Gekamaradojn Glodeau : Glodo, Glodino.
Tamen restas demando : kiel akcenti en prononco ? Por atingi unuecon en parolo ni devas normon adopti. Ĉu akcenti sur la anta ?lasta silabo nur la nomojn kun fina vokalo, k sur la lasta la aliajn, konsideratajn kiel eliziitajn ? Solsona, Lanti, Zamenhof, Unuel ? Por konservi la simplon k senesceptecon de nia lingvo, al mi ?ajnas preferinda la unika regulo : akcento ĉiam sur la anta ?lasta.
-*** 822.8. Ebla simpliga solvo : same kiel oni francigas fremdajn nomojn per sensona ’e’, latinidas per ’us’, same, por konservi al esperanto ?ian karakteron parencan de sude ?ropaj lingvoj, prefere esperantigi per fina vokalo a, e, i, u, k eble pli prefere per la substantiva ’o’. Tiel, en la vortaro de Okamoto [16] (LK-ano) ĉiuj propraj nomoj senescepte fini ?as per o (eĉ=Zamenhofo).
-*** 822.9. Nun do, kiel normigi la esperantigon de familinomoj ? Mi proponas jenan »regulon« .
-**** 822.91. Propra nomo de la a ?toro : elekti la ?plaĉe inter la eblaj procedoj, a ? adopti pse ?donimon.
-**** 822.92. Alies nomo, ne esperantigita de la koncernulo - uzi, se eble, la fonetikan procedon ; se ne, la kompromisan, k aldoni, inter krampoj, la nacilingvan nomon se ?i estas latinalfabeta.
-** 823. Alia klaso de kolektivaj nomoj estas la nomoj de rasoj, gentoj, nacioj. Ni jam renkontis la aktualajn inter la geografiaj (812), la antikvajn ni trovos poste (83).
Unuj k aliaj fake interesas anka ? la etnologojn.
Okamoto, en la propranoma parto de sia vortaro [17], presigis ilin kun minuskla komenclitero. Minusklo a ? majusklo - necesos decidi.
-* 83. Aliaj propraj nomoj :
astronomiaj, mitologiaj, historiaj (antikvaj nomoj de maroj, landoj, riveroj, montoj, gentoj, naciaj, ktp. ; personaj nomoj a ? kromnomoj de famuloj ; nomoj de movadoj, institucioj, monumentoj, verkoj kun reliefa gravo en ?enerala, arta a ? scienca historio : Renesanco, Reformacio, Konvencio, Koloseo, Iliado, Marseljezo). Tiuj, kiuj ne apartenas al la ?enerala literaturo, estas fakaj terminoj : ilin prizorgu kompetentaj instancoj.
Pri nomoj de famuloj estas uzataj en esperanto kiel en naciaj lingvoj la diversaj jam renkontitaj procedoj, inkluzive la traduka k la kompromisa : Moseo, Aristotelo, Mahometo, Napoleono, Rikardo-la-Leonkora, Georgo Va ?ington (ĉi tiu en la Fundamento : Ekzercaro, 12, lasta frazo).
Ofte trovi ?as pluraj formoj : Jesuo, Jezuo, Jezo - Budao, Budho, Buddo - Karlomagno, Karlo-la-Granda - Barbaroso, la Ru ?barba - Plato, Platono, ktp. ktp.
Konkludo
La samaj malfacila ?oj, kiujn ni renkontas en esperanto, ekzistas anka ? en la naciaj lingvoj rilate la fremdajn nomojn, k en tiuj »naturaj« lingvoj regas la sama konfuzo.
Äœi tamen estas malpli grava ol en nia lingvo. La kosmopoliteco de la esperantistaro, kiu estas esenca, havigas al la problemo apartan gravon. Ni nepre bezonas ?in solvi. K ?i tute ne estas nesolvebla.
La naciaj lingvoj montras al ni plurajn vojojn, kiujn ni ne devas rigardi kiel malpermesitajn al ni. La esperanta tradicio k literaturo pruvas, ke niaj pioniroj konis tiujn vojojn k uzadis ilin : la ? ilia ekzemplo, ni esperantigu la proprajn nomojn.
Tia estas la praktika instruo de Zamenhof. Tia estas lia preciza konsilo :
»... Post kelka tempo, kiam la literaturo de nia lingvo riĉi ?os, la dirita demando estos solvita per si mem en la sekvanta maniero : a ? iom post iom per la uzo ellabori ?os esperanta vortaro geografia, historia kc, kiel ni ?in vidas en ĉiu alia lingvo, a ? estos proponita k akceptita ia bone difinita komuna regulo por la uzado de ĉiuj nomoj. La plej atendebla k anka ? la plej bona k celinda estas la lasta maniero, k kredeble poste ĉiuj nomoj estos uzataj fonetike la ? la sonaro k ortografio k kun karaktero pure esperanta . Tamen pro diversaj ka ?zoj ni devas por la unua tempo lasi ankora ? al ĉiu esperantisto liberan elekton...« [18].
Tiu teksto aperis en "La Esperantisto", 1891.
Kiam fini ?os »la unua tempo« ? Respondo el la teksto mem : »post kelka tempo, kiam la literaturo de nia lingvo riĉi ?os« .
Nun, ?ajnas, ke la literaturo sufiĉe riĉi ?is por maturigi la aferon : jam estas la tempo por solvi la demandon. La propranoma vortaro ne ellabori ?is nature la ? kontentiga maniero, sed amasi ?is materialo, en kiu necesas meti ordon. Mi provis montri, ke ne estas proponebla »ia bone difinita regulo« , sed ke almena ? ni devas forigi ĉion, kio kripligas la karakteron de nia lingvo : ?uste tiu principo estis jam anoncita en la ĉi-supre substrekitaj vortoj de la Majstro.
Por normigi la aferon mi proponas jenan planon :
– 1e. ĉerpi el la ?isnuna literaturo la esperantigitajn nomojn. Mi komencis tiun taskon kun helpo de kelkaj kamaradoj. Interesataj legantoj pretaj kunlabori bv. sin anonci al la redakcio.
– 2e. Submeti tiun rikolton al niaj lingvaj kleruloj. Ili esploru ?in, komparu, kribru, pesu, elektu, k ĉerpu el ?i kelkajn gvidprincipojn por konsili la verkistojn, lingvouzantojn k speciale la lokajn instancojn en ilia esperantigado de loknomoj.
– 3e. Akceli tiun konkretan laboron, por ke praktike, vivante k la ?norme kresku nia provizo de propraj nomoj.
– 4e. Per la tiel kolektita k elektita materialo, kiel eble plej balda ? konstrui la propranoman parton, kiu mankas en nia Plena Vortaro.
– 5e. Fine venos la Lingva Komitato por science esplori la tuton k la kompetenta instanco, la Akademio, por sankcii ties konservindan parton per ?ia akcepto en Vortaro de la oficialaj Propraj Nomoj.
Se ĉi tiuj senpretendaj pa ?oj havus almena ? la meriton veki sufiĉan intereson por iniciati tian entreprenon, mi opinius, ke mi ne misuzis mian tempon k cerbumadon.
Julio 1949. Novembro 1950. R. Laval.
El Sennacieca Revuo, 1952
Bibliografiaj notoj.
1. Zamenhof, citata en P. V., 2a eldono, p. 268, ĉe la vorto : kripla.
2. Rollet de Lisle. Skribado k prononcado de la personaj k landaj nomoj (1935).
3. Rollet de Lisle. Lingvaj demandoj. Personaj k lokaj nomoj (gaz. Franca Esperantisto, majo 1936, p. 78. ) .
4. Zamenhof. Fundamento de Fundamenta gramatiko. marko.
5. K. Kalocsay. Infero (1933). Notoj de la tradukinto, p. 276.
6. P. V., 2a eldono, p. 137, ĉe la vorto : fonetiko.
7. L. de Beaufront. Supplément au Dictionnaire espéranto-français (1902).
8. Zamenhof. Lingvaj respondoj, p. 40, 41, 42.
9. Vortoj de K-do E. Lanti (1931). p. 118 : »Neanta ?vidita rezulto« (1926).
10. K. Kalocsay. Lingvo Stilo Formo (1931). Virinaj nomoj, p. 81.
11. Georges Agricola. La Transskribo en Esperanton de Propraj Nomoj (gaz. Esperanto, okt. 1948, p. 119).
12. Okamoto. Nova Vortaro Japana-Esperanta (1935).
13. Zamenhof. Originala Verkaro, p. 89 ks.
Samtemaj verkoj.
P. Christaller. Propraj nomoj en Esperanto (1911).
Esperantisto numero 10072. Provo de esperanta nomigado de personaj nomoj (1907).
G. Moch. Pri la transskribo de propraj nomoj en Esperanto (1907).
P. Neergaard. Fremdvortoj en Esperanto.
[1] Zamenhof, citata en P. V., 2a eldono, p. 268, ĉe la vorto : kripla.
[2] por "Upton Sinclair"
[3] por "Winston Churchill"
[4] Rollet de Lisle. Skribado k prononcado de la personaj k landaj nomoj (1935).
[5] Rollet de Lisle. Lingvaj demandoj. Personaj k lokaj nomoj (gaz. Franca Esperantisto, majo 1936, p. 78)
[6] Zamenhof. Fundamento de Fundamenta gramatiko. marko.
[7] K. Kalocsay. Infero (1933). Notoj de la tradukinto, p. 276.
[8] P. V., 2a eldono, p. 137, ĉe la vorto : fonetiko
[9] L. de Beaufront. Supplément au Dictionnaire esperanto-français (1902).
[10] Zamenhof. Lingvaj respondoj, p. 40, 41, 42.
[11] Vortoj de K-do E. Lanti (1931). p. 118 : »Neanta ?vidita rezulto« (1926).
[12] En 1951, ni ?oje konstatas ian revenon al la esperantiga tendenco : Stokholmo, Munkeno.
[13] K. Kalocsay. Lingvo Stilo Formo (1931). Virinaj nomoj, p. 81.
[14] Georges Agricola. La Transskribo en Esperanton de Propraj Nomoj (gaz. Esperanto, okt. 1948, p. 119).
[15] ver ?ajne tiu lasta formo devus esti McDonald
[16] Okamoto. Nova Vortaro Japana-Esperanta (1935).
[17] Okamoto. Nova Vortaro Japana-Esperanta (1935).
[18] Zamenhof. Originala Verkaro, p. 89 ks.3
Sennacieca Asocio Tutmonda (SAT)
67 av. Gambetta
FR - 75020 Paris
Retadreso : kontakto_ĉe_satesperanto.org
Pri financa ?oj : financoj_ĉe_satesperanto.org
Retejo : http://satesperanto.org/
Tel : (+33) 09 53 50 99 58
Po ?tkonto n-ro 1234-22 K, La Banque Postale, Paris
IBAN : FR41 2004 1000 0101 2342 2K02 064
BIC : PSSTFRPPPAR
Konto de SAT ĉe UEA : satx-s
Konto de SAT ĉe PayPal : financoj_ĉe_satesperanto.org
Por renkonti ?i kun SAT-anoj en Parizo, informi ?u ĉe la sidejo de SAT-Amikaro
Se vi havas demandojn pri SAT, skribu al la SAT-oficejo en Parizo
a ? al via peranto
Pri teknikaj problemoj sur la pa ?o, skribu al pa ?o-aran ?ulo.