Frederiko Engels : La grandaj urboj (traduko de eltira ?o el la libro "La situacio de la laboranta klaso en Britlando")

Frederiko Engels
La grandaj urboj

Tia urbo, kia Londono, kie oni povas migri dum horoj sen eĉ atingi la komencon de la fino, sen renkonti la plej etan signon, kiu konkludigas la proksimon de plata kamparo, estas afero por si mem. Tiu kolosa centri ?o, tiu amasigo de tri milionoj kaj duono da homoj en unu punkto centobligis la forton de tiu tri milionoj kaj duono da homoj ; ?i levis Londonon en la rangon de la komerca ĉefurbo de l’ mondo, ?i kreis la gigantajn dokojn kaj la milojn de ?ipoj, kiuj ĉiam kovras la riveron Tamizo. Mi ne konas ion pli imponan ol la vida ?on, kiun ofertas Tamizo, se oni veturas de la maro al London Bridge (Ponto Londono). La domajn amasojn, la ?ipkonstruejojn sur amba ? flankoj, precipe ekde Woolrich, la sennombreble multaj ?ipoj la ? amba ? bordoj, kiuj pli kaj pli kuni ?as kaj fine lasas nur malvastsan liberan vojon en la mezo de la rivero, vojon sur kiu centoj da ?ipoj preterpafi ?as unu la alian – ĉio ĉi estas tiel grandioza, tiel amaseca, ke oni tute ne povas trankvili ?i, ke oni miras pri la grandeco de Britlando anta ? ol oni pa ?as sur anglan teron.

Sed la viktimojn, kiujn ĉio ĉi kostis, oni malkovras nur pli poste. Se oni vagadis kelkajn tagojn sur la pavimoj de la ĉefstratoj, se oni trabatis sin streĉe pene tra la homa pelmelo, la senfinajn vicojn de veturiloj kaj ĉaroj, se oni vizitis la „aĉajn kvartalojn“ de la mondurbo, nur tiukaze oni rimarkas, ke tiuj londonanoj devis oferi la plej bonan parton de sia lo ?antaro por plenumi ĉiujn ĉi miraklojn, kiuj kvaza ? svarmas en ilia urbo, ke cent fortoj, kiuj dormetis en ili, devis resti senagaj kaj subigitaj, por ke kelkaj malmultaj povu evolui sin pli tutece kaj per unuigo kun la fortoj de aliaj povu multipliki ?i. Jam la stratopelmelo havas ion na ?zigan, ion, kontra ? kiu la homa naturo ribelas. Tiuj centmiloj da homoj el ĉiuj klasoj kaj tavoloj, kiuj preterpremi ?as unu la alian, ĉu ili ne estas ĉiuj homoj kun la samaj ecoj kaj kapabloj kaj kun la sama intereso fari ?i feliĉaj ? Kaj ĉu ili ne ĉiuj devus strebi sian feliĉon post pripenso per la samaj rimedoj kaj vojoj ? Kaj tamen ili preterkuras unu la alian kvaza ? ili havus tute neniun rilaton, kaj tamen la ununura interkonsenti ?o de ili estas la silenta, ke ĉiu el ili movi ?u sur sia flanko de la trotuaro, kiu trovi ?as dekstre de li, por ke amba ? preterhastantaj torentoj sin ne haltigu reciproke ; kaj tamen neniu havas la ideon honorigi la alian almena ? per rigardo. La brutala indiferenteco, la sen-senta izoligo de ĉiu unuopoulo al sia privata intereso montri ?as ju pli na ?za kaj ofendiga des pli tiuj unuopuloj estas kunpremitaj sur malgranda loko ; kaj kvankam ni scias, ke tiu izoligo de la unuopulo, tiu etsprita egoismo ĉie estas la principo de nia nuna socio, ?i tamen prezenti ?as nenie tiom senhonte malka ?ite, tiom memkonscie ol ?uste tie en la pelmelo de la granda urbo. La solvi ?o de la homaro en monadojn, el kiuj ĉiu havas sian apartan vivoprincipon, la mondo de la atomoj tie estas pelita ?is la ekstremo.

Tial okazis anka ?, ke la socia milito, la milito de ĉiuj kontra ? ĉiuj malka ?e estas deklarita tie. Kiel amiko Stirner, tiel anka ? la homoj rigardas sin reciproke nur kiel utilajn subjektojn ; ĉiu ekspluatas la alian, kaj el tio sekvas, ke la plifortulo tretas la malplifortulon sub siajn piedojn kaj, ke la malmultaj fortuloj, do la kapitalistoj, ĉion enungigas, dume al la malfortuloj, al la povruloj apena ? restas la nuda vivo.

Kaj kio validas por Manĉestro, tio validas anka ? por Birmingamo, por Leeds, tio validas por ĉiuj grandaj urboj. Ĉie ekzistas barbara indiferenteco, egoista krudeco sur unu flanko kaj sennoma mizerego sur la alia flanko, ĉie estas socia milito, la domo de ĉiu estas sie ?ata, ĉie ekzistas reciproka elrabado sub la protekto de la le ?o, kaj ĉio tio okazas tiom senhonte, tiom malka ?ite, ke oni ekteruri ?as pri la konsekvencoj de tiu socia stato, kiel ?i tie senvualite prezenti ?as kaj oni miras pri tio, ke la tuta frenezo ankora ? kunteneblas.

Ĉar en tiu socia milito la kapitalo, la rekta a ? nerekta posedo de la vivrimedoj, kaj produktadaj rimedoj estas la armilo, per kiu oni batalas, evidenti ?as, ke ĉiuj malavanta ?oj de tia stato falas sur la povrulon. Neniu homo zorgas pri la povrulo, pu ?ite en la kaosan kirladon, la povrulo devas trabarakti ?i, tiel bone, kiel tio eblas. Se la povrulo tiom bon ?ancas ricevi laboron, tio estas, se la kapitalisto gracas lin per tio, ke li pliriĉi ?as sin per la povrulo, atendas tiun salajro, kiu apena ? sufiĉas kunteni korpon kaj animon ; se la povrulo ne ricevas laboron, eblas ?teli al tiu, se la povrulo ne timas la policon, a ? malsatmorti. Kaj la polico anka ? en tiu kazo zorgos, ke la povrulo mortos je maniero ne ofendiga al la bur ?aro. Dum mia ĉeesto en Anglio mortis almena ? dudek ?is tridek homoj en plej ribeligaj cirkonstancoj rekte pro malsato, kaj ĉe la rigardado de la mortinto trovi ?is nur tre malofte jurio, kiu havis la kura ?on, elparoli tion publike. La eldiroj de atestantoj povis esti kiom ajn klaraj, kiom ajn sendubaj – la bur ?aro, el kiu la jurio estis elektita, trovis ĉiam elirpordon, tra kiu ?i povis fu ?i de la verdikto : La povrulo mortis pro malsato. La bur ?aro en tiaj kazoj ne rajtas diri la veron, ?i elparolus ja sian propran verdikton. Sed anka ? malrekte multaj – multe pli ol rekte – mortis pro malsato, ĉar la da ?ra manko de sufiĉaj nutra ?oj ka ?zis mortigajn malsanojn kaj tiel voris siajn viktimojn per tio, ke ?i tiom malfortigis ilin, ke certaj cirkonstancoj, kiuj alikaze havus tute bon ??‰ancajn rezultojn, necese devis rezultigi gravajn malsanojn kaj la morton. La britlandaj laboristoj nomas tion socia murdo kaj akuzas la tutan socion, ke ?i seninterrompe deliktas tiun krimon. Ĉu ili ne pravas ?