Orsinger : Las Casas kaj "la nigra legendo"

Azteka poemo

In ma moyollo motoma,
In maya moyollo acotinemi,
Ti, nechcocolia,
Ti, nechmiquitlani.

Povus via koro malfermi ?i,
Povus via koro soriri,
Vi, kiu min hatas,
Vi, kiu mian morton deziras.

La 13-an de a ?gusto 1521, meze de la ruinoj kaj mortintoj, la lasta azteka imperiestro, Quauhtemoc (k ?a ?temok), kapitulacas kaj transdonas sian urbegon (proksimume 500 000 lo ?antoj), Tenochtitlan. Hernán Cortés kaj kelkaj el liaj soldatoj, kelkaj ĉevaloj venkis unu el la plej elstaraj civilizacioj, kiujn konis la homaro. Äœis ĉi tiu eksterordinara sed funebra evento, la konkero de Ameriko, du popoloj ne konis la ekziston de la alia. Ĉar, ?uste, ne nur temas pri la malkovro de nova kontinento sed la malkovro de la "ALIULO". Du tre diferencaj kulturoj, religioj, pensmanieroj tamen balda ? kunfandi ?os en la sango, kiun hida amasbuĉado de indianoj, a ?tenta genocido ver ?is kaj helpe de nekonataj virusoj. 25 000 000 da indianoj lo ?atigis en Meksikio anta ? la konkero, nur unu miliono el ili supervivis... Estas la preludo de longa rekviemo. Bartolomé de Las Casas estos esenca atestanto de tiuj ĉi krimoj kaj la unua homo kiu riskos publike denunci la barbarecon de la e ?ropaj konkerantoj. La ? iuj a ?toroj, ĉi tiu konkero estus la komenco de la kapitalista tutmondi ?o kaj ?iaj krimoj.

La fe ?da epoko kaj la radikoj de la kapitalismo.

Ja, la moderna tutmondi ?o komenci ?as per de la ekspansio de kelkaj malgrandaj landoj. Hispanio estas unu el ili. En 1492 kiam Kolumbo kredas malkovri novan vojon al Oriento, Konstantinopolo estis otomana urbo de pluraj jaroj. La vojo al la riĉaj kaj orientaj imperioj estas pli kaj pli malfacila. Estas la a ?roro de nova mondo. La itala renesanco, Venecio, Äœenovo, balda ? transformos la e ?ropan kulturon. Dank’al la greka kaj araba hereda ?o, la sciencoj progresas, oni komencas mezuri la mondon. La fe ?da epoko estas iom post iom anstata ?ita de industria erao. Alidirite, la naski ?anta tutmondi ?o havas du "antagonistajn motorojn" (Edgard Morin) : La renesanca humanismo (intelekta emancipi ?o, komuna konscio de la homaro,...) kaj teknologia ekspansio de E ?ropo (pli kaj pli foraj navigadoj, koloniigo, dominado, kulto de la profito...). Balda ? Magellano (a ? Magalhães), Amerigo Vespucci, Vasco de Gama anka ? iel pruvos ke Koperniko kaj, pli malfrue, Giordano Bruno, kiu jam imagis nenombreblajn universojn, pravas : La planedoj nur estas astroj kiuj turni ?as ĉirka ? unu suno. La Tero nur estas planedo kie regas malamo kaj perforto kaj ne estas la centro de la universo. Okcidento ne estas la unika civilizacio kiu ekzistas sub ĉi suno. Hiera ? kolonia hegemonio, hodia ? ekonomika hegemonio. Ĉiufoje, la kanonoj malfermas la vojon.

Hispanio ne havas la monopolon de la koloniigo kaj amaskrimoj, kaj kiam oni parolas pri "nigra legendo" por priskribi la genocidon de la indianoj, oni ne devas forgesi la kuntekston. La nigra legendo ne devas senkulpigi naciojn kiel Francion, Anglion, ... Hispanio travivis ?an ?i ?on kaj la koloniigo de la Amerikoj respondas al malnovaj fe ?daj konceptoj en renesanca mondo kiel mi skribis pli supre. Ja, la konkerantoj deziris krei novan aristokratan socion bazitan sur la rasista sistemo de la "encomienda", la sklavigo de la indianoj kaj negroj. Ĉar se la kapitalismo aperas kaj pliforti ?as en ĉi tiu epoko, anka ? estas danke al la hipokriteco de la re ?oj kaj riĉuloj de la grandaj civitoj, la fanatikeco de la Eklezio.

La konkero de la animoj.

Las Casas naski ?as en 1474 en Sevilo. Lia patro partoprenis al la dua voja ?o de Kristoforo Kolumbo en 1493. Post pastraj studoj li anka ? en ?ipi ?is en 1502 kaj navigas ?is la novaj teritorioj malkovritaj de la ?enova maristo. En la insulo Hispaniolo , lia pastrigo estas la unua de la Nova Mondo. Al ĉiu koloniisto, bieno estas delegita de la Re ?o, tiel Las Casas komencas vivon de encomendero, tio estas posedanto de unu encomienda, vasta farmbieno en kiu la mastro havas plenajn povojn kaj povas decidi pri tiu, kiu vivos a ? mortos inter la indianaj kaj afrikaj sklavoj. Las Casas forlasas Hispaniolon kaj instali ?as en Kubo. Estas en ĉi tiu insulo ke li reale malkovras la suferojn de la indianoj. Las Casas estas na ?zita. Li rapide ekkonscias ke la konkero efektivi ?as per la murdoj, la torturoj kaj mizerigo de la indianoj ! En Kubo li estas la senpova spektanto de nenombreblaj turmentoj kaj neigo de la evangelia instruo. Ekde 1514 li rezignas poseda ?on de indianaj sklavoj (kurioze Las Casas neniam malkonsentis pri la sklavigo de la nigruloj) kaj planas reformon de la koloniigo kaj volas konvinki la re ?on de Hispanio, Ferdinando. De tiam komenci ?as liaj voja ?oj inter la nova kontinento kaj lia denaska lando. De 1516 al 1518, Las Casas ellaboras sian projekton de reformo kaj, nature, komencas per tiu de la encomienda . En lia "Memuaro por la reformado de la Indioj", li provas akordigi la intereson de re ?a trezoro kaj la savadon de la indianoj. Li rekomendas arigon de la indianoj en a ?tonomaj vila ?oj, laborantaj por la konkerantoj sen rekta dominado. Ĉi socia fe ?da modelo ne estas tre diferenca de tiu, kiu ekzistis en Hispanio. Sed, Las Casas anka ? imagas eblan kunlaboradon de indianoj kaj koloniistoj. En Hispanio, li estas nomumita " Äœenerala protektanto de la indianoj". En la novaj teritorioj, li renkontas kontra ?staron de koloniistoj. Li denove revenas en Hispanion. Karlo la Kvina ?us anstata ?is Ferdinandon. Balda ? Cortés kaj Pizarro konkeros la reston de ĉi mondparto.. En 1520, Las Casas havigas koncesion en Cumana sur la venezuelia marbordo, kun 70 hispanaj kamparanoj li deziras efektivigi siajn ideojn. Ve, kiam li albordi ?as, la lando rapide fari ?as teatro de abomenindaj perfotoj reage al ribelo de indianoj. Liaj propraj homoj transformi ?as en murdantoj. Las Casas rezignas rekte partopreni al la koloniigo... Li fari ?as dominikano ĉar la dominikanoj estis la unuaj kiuj defendis la indianojn je la nomo de la Evangelio. En 1531, li verkas, latinlingve, sian unuan traktaton : "Pri la unika maniero por altiri ĉiujn popolojn al la vera religio", sed ĉie, kie li voja ?as, Las Casas devas alfronti agresemajn bienulojn. Tamen, komence de la jaroj 1540, li sukcesas havigi tutan teritorion en kiu la armitaj esploroj estas malpermisitaj kaj, ĉifoje, la episkopo de Meksikurbo subtenas lin. Li ankora ? revenas en Hispanion por pledi la aferon de la indianoj, verkas la faman "Tre mallonga rakonto de la detruo de la Indioj" kaj proponas anstata ?igi la koloniistojn per misiistoj kaj forigi la encomienda-ojn. Neniam Las casas refutis la necesecon de la koloniigo de ĉi tiuj popoloj sed li esperis spiritan koloniigon. La rezistado de la koloniistoj estas vigla kaj ĉiuj le ?oj kiuj sekvis la pledojn de Las Casas estas senprokraste forlasitaj. En 1544, Las Casas revenas en Meksikion kaj estas nomumita episkopo de Chiapas. Sed li devas denove alfronti koalicion de koliniistoj. Las Casas postulas la liberigon de la sklavoj kaj rifuzas la sakramentojn al tiuj, kiuj partoprenas al la amasbuĉadoj de indianoj. Ĉiuj malamegas lin. Li por ĉiam revenas en Hispanion kaj retiri ?as en mona ?ejoj de Valadolido, Sevilo kaj Madrido sen ĉesi sian verkon kaj forlasi siajn idealojn. Äœis sia morto en 1566, 88 jara ?a, Las Casas restos la pacperanto de la indianoj precipe fronte al sia ĉefa opozicianto, Sepúlveda.

La plej konata verko de Las Casas, la "Tre mallonga rakonto de la detruo de la Indioj" estas longa listo de hororoj : "Ili (la konkerantoj) perfortis la bebojn kiuj mamsuĉis siajn patrinojn, prenis ilin je la piedoj kaj frapis la kapon kontra ? la ?tonoj..." ; "La viroj mortis en la minoj pro elĉerpi ?o kaj malsato,..." ; " Ili (la konkerantoj) murdis, brulis, rostis kaj ?etis homojn al rabaj hundoj,..." ; "Edzo kaj edzino pendis kun siaj geinfanoj,..." ; "Li (konkeranto) elperfortas tre junan filon el la sino de ?ia patrino, kaj per ponardo li tranĉas al ?i la brakojn kaj gambojn kaj donas al ĉiu hundo ?ian parton ; kiam la hundoj man ?is la pecojn, li ?etas la etan korpon teren por la tuta hordo." Kiam iuj a ?toroj skribas pri "nigra legendo" por atesti la krimojn de la hispanaj konkerantoj, ili bazi ?as sur a ?tentaj eventoj kaj rakontoj. Tamen, se iutage komenci ?as la proceso de la krimoj kontra ? la popoloj, tuta E ?ropo kaj ĉiuj kapitalistaj a ? totalismaj re ?imoj estus kulpigataj...

La alia viza ?o de la konkero estas mestiza. Ja, ni povas rimarki en la barokaj pre ?ejoj de suda Ameriko gravan influon de la indiana kulturo kaj konstati interesan sintezon de la antikvaj religioj kun la kulto de la gesanktuloj. Aliparte, iu ajn, kiu admiras la verkojn de pentristo kiel Diego Rivera a ? politikisto kaj romanverkisto kiel J. López Portillo ankora ? kapablas vidi spurojn de la malnovaj civilizacioj de ĉi kontinento en la arto de la moderna Meksikio, ekzemple. Tamen, ni ne devas forgesi la indianojn, kamparanojn plej ofte, kiuj ĉiam suferas kaj mortas pro rasismo de la blankha ?ta elito kaj iuj mestizoj.

el Sennaciulo, a ?gust-septembro 2006