NASKIÄœO, VIVO KAJ MORTO DE LA SALAJRECO :
LA TEMPO DE LA PA ?PEROJ [1]
"Vi celas la mizerulojn helpitaj, mi volas la mizeron forigita" [2]
De apena ? pli ol du jarcentoj, ni baraktas en la plej granda mutacio de homara historio : la industria Revolucio [3]. Ĝeneralaj efikoj de tia evento, kies gravecon oni apena ? komencas taksi, estas hodia ? bone konitaj : homa lo ?antaro kvinobligita en tiu mallonga da ?ro (ni estas subite pli ol kvin miliardoj, dum multaj jarmiloj necesis anta ? ol atingi la unuan miliardon) kaj ĉefe industria produktado plurcentobligita. Do, ni spertas ja veran eksplodon. Per la sekvantaj skriblinioj ni provos maldetale, resume, priskribi tiun fenomenon ; krome, ni konstatos ke iuj aspektoj, kiuj ?in stampas ĉekomence kaj ĉefine prezentas iajn simila ?ojn.
Pli bone klarigi la aferon ebligos al ni mallonga komparo kun la neolitika revolucio, alia elstara fakto de la homa historio. Tiu ĉi, ja pli malnova, okazis anta ? proksimume dek jarmiloj. Nin, ?i trapasigis de la prahistorio al la historio, enirigis en la agrikulturan civilizacion. Sed tiu evento plenumi ?is dum pluraj jarmiloj ; sekve, ?i estas multe pli progresiva, malakra ; krome, ?i havis plurajn diverslokajn okazejojn (Ameriko, Mezoriento, Ekstremoriento…) Male, la nuna revolucio subite ekis fine de la 18a jarcento en ununura loko, precize limigita : la nordokcidenta parto de Anglio. En tiu eta regiono, ekde 1765, serio da inventoj kaj ennova ?oj estigitaj de kelkaj aran ?emaj homoj kiujn agigis la nepra premo de la merkato, do de la neceseco okazigis neatenditajn sekvojn, kiuj ankora ? nuntempe da ?ras : de la spinning-jenny de Hargreaves (maniero de ?pinilo krude me ?anizita) ?is la plej fre ?data note-book kun tu ?ivekrano, interi ?as kontinua ĉeno da inventoj – vaporma ?ino, fervojo, elektra energio, a ?tomobilo, nuklea industrio, elektroniko, komputiko… - kies ?eneraligo kaj multi ?o metamorfozis la aspekton de nia tuta planedo.
Oni bone pritaksas iun revolucion, nur observante tion, kio okazas anta ? kaj poste. Ni da ?rigu nian komparon. Anta ? la malnova neolitika mutacio, homaro konsistas el prahistoriaj bandoj de nomadaj ĉas-plukistoj ; poste montri ?as komunumoj de fikshejmaj kamparanoj, pli poste urboj, unuaj formoj de ?tatoj, civilizacio, historio…
Koncerne nian nunan mutacion estas malfacile anta ?vidi tion, kio okazos poste ; tamen, ni pli kaj pli bone vidas tion, kio estas anta ?e kaj dume.
Anta ? la industria revolucio, do ?is fino de 18a jarcento, homaron konsistigas plejparte, 90 elcente, agrikulturaj komunumoj, kiuj vivas kvaza ? a ?tarcie. La plej granda parto da agrikultura produktado utilas por memvivteno. Vastaj terpecoj – la komuna ?oj – kiel ties nomo montras, estas komunaj propra ?oj ekspluatitaj de ĉiuj, notinde por bredado. Kvankam servuto estas teorie aboliciita, popoloj restas praktike forte ligitaj al siaj teritorioj, siaj parokoj. Mono estas rara : multaj kontribua ?oj kaj repagoj estas realigitaj rekte, nature. Socio estas malriĉa ; merkatekonomio kaj komerco ?in atingas nur supra ?e tial ke, fakte, estas ja malmultaj aferoj dispartigeblaj. Finfine, kaj tio gravas por la sekvo de tiu teksto, la salajreco estas formo de ekspluatado kvaza ? neekzistanta.
Kaj dum ? Post kelkaj jardekoj la industria revolucio jam abolas tiun situacion eksplodigante la produktivecojn de laboro kaj tero. Sed ?i anka ? okazigas konsiderindan vari ?on de socio. Progresive, ĉio i ?as vendebla, aĉetebla, inter ?an ?ebla. Unuarange, certe, tiu senlima amisi ?o da varoj priskribita de Marx komence de La Kapitalo, sed vari ?o anka ? koncernas terojn, homan laboron – pere de salajreco – kaj entutajn sociajn sektorojn, kiuj sukcesos disvolvi ?i nur pere de tiu vari ?o, tiu vendebli ?o : distra ?ojn, kulturon, sportojn, politikon, asekurojn (sociajn a ? ne)...
Nun, ni observu iun fenomenon, kiu okazis ĉekomence de tiu tutrenverso kaj kiu, iamaniere, ?ajnas reokazi nuntempe. Necesas anta ?e noti, ke komenca ?oj de nia industria revolucio estas agrikulturaj. Ja notinda kresko de tera produktiveco - komencita origine en Nederlando anta ? ol ?enerali ?i en Anglio – liberigas la brakojn de estonta industria rezerva armeo, kiuj poste soriros por ekigi la grandan varan produktadon. Sed tiu fenomeno ne okazas tuje, inter la hiera ?a kaj morga ?a tagoj ; ?i spertas ja multajn bremsojn. Dekomence, do, la brakoj de kamparanoj liberigitaj de produktiveca kresko de agrikulturo i ?os neutiligitaj ; jam ni ekvidas simila ?on kun nia nuntempeco. Nur pere de kolosa ĉenreakcio, kompleksa interago da virtaj efikoj – eki ?o de konstanta teknika progreso, ?enerali ?o de la merkato, kreado de novaj bezonoj, politikaj reformoj – kapitalisma sistemo sukcesos asimili la kreskantan amason da supernombraj kamparanoj, ilin utiligante en diversaj sektoroj de industrio, unue primara, sekundara, poste, multobligante perversajn efikojn (notinde per kreskanta burokratigo), en terciara (bankoj, asekuroj, publika funkciistaro...)
Konservativismo estas normala regulo de funkciado de ĉiu socio ; ĉia kolektivo konsentas al ?an ?o, krizperiode, nur trudita per neceseco. Komence de la industria revolucio, do, en tiu prekapitalisma mondo ege konservativa, gravaj fortoj kontra ?as al kreado de labormerkato, do al unu el ĉefaj kondiĉoj por la elstaro de liberalisma sistemo. En 1795 en Speenhamland, en suda Anglio, grandbienuloj decidas certigi al mizeruloj de ties distrikto ian monsubtenon, kiu konsistigas fakte realan minimuman alspezon ; la rilatan elspezon financas bientaksoj. Speenhamland le ?o, ekde tiam, rapide ?enerali ?as tra la angla kamparo dum pluraj jardekoj ; ?ia ĉefa efiko estas ?imigi, vivetigi en senaktiveco konsiderindan homamason da kamparanoj senproprietigitaj de bienaj ĉirka ?baradoj (enclosures). Estas interese noti, ke samtempe, en 1796 en Francio, Thomas Paine prezentas antau asembleo de Direktorio memuaron, kiu samcelas (eĉ pli radikale) kiel la Speenhamlanda praktiko : ?i proponas pagon de anta ?fiksita alspezo por ĉiu plena ?a civitano ; samkiel Anglie, financadon de rilata elspezo ebligus bienimposto.
Sed decidigaj faktoj okazas ja en Anglio. Kiel tion rimarkinde analizis Karl Polanyi (La Granda transformi ?o, 1944), nur ekde 1834, dato de abolo de la Speenhamlanda sistemo, trudante al la sociaj mar ?enigoj sin vendi, salajri ?i a ? sperti defalon en azilon, workhouse, kapitalismo sukcesas regule funkcii.
Kion ni ĉi tie intencas tezi – kaj ni certe riskas malkonfirmon de historio – estas ke ni spertas la lastajn momentojn de la industria revolucio, de tiu dujarcenta kaj monstra fenomeno, kiu tiom vundis ĉiujn vivantajn speciojn, komence de nia propra, eĉ ekstermante gravan nombron el ili. Ekde tiam, kiel ni tion sugestis ĉi-supre, oni povas konstati strangajn simila ?ojn inter komenco kaj fino de tiu fenomeno. Anta ?e, ni observu iun priterminan diferencon inter malriĉeco kaj pa ?pereco : dum 99% de sia ekzistado, la homo estis malriĉulo, li ne estis pa ?pero ; oni pripensu la domon de malriĉaj fi ?kaptistoj de Victor Hugo : malgra ? senhaveco, ?i estas ordaran ?ita, bontenita, bone fermita. La pa ?pero estas alia homo : li estas mizerulo, defalulo, supernombrulo, helpitulo... kaj tiu aparta specio multi ?as nur krizperiode, kiel anta ? du jarcentoj a ? nuntempe, t. e. ĉe amba ? ekstremoj de nia Revolucio (a ? ankora ? ĉe ties kreskanta periferio [4]). Pa ?perismo ne estas la estonto, la alvoki ?o de homaro, ?i estas infaneca malsano, kies simptomojn socio devas suferi dum precizaj periodoj.
Do, kiel rapida kresko de produktiveco en agrikulturo, en la primara agrikultura sektoro (produktado de nutra ?oj), mar ?enenpelis hiera ? konsinderindan amason da etkamparanoj, tiel da ?ra produktiveca kresko de l’sektoroj sekundara (produktado de aliaj konsuma ?oj, ma ?inoj kaj armiloj) kaj terciara (servoj publikaj a ? privataj, komercaj a ? ne) estigas hodia ? samajn efikojn al la idoj de tiuj iamaj senproprietigitaj kamparanoj, kiuj fari ?is nun salajruloj. Oni nuntempe observas en la suburboj de grandaj tutmondaj metropoloj, je la plej alta grado, saman fenomenon kiu ekis en angla kamparo anta ? du jarcentoj. La problemo, kiel tion substrekas André Prime (La Grande Relève, n° 922, mai 1993), estas ke post la terciara sektoro de ekonomio, ne estas kvaternara, kiu povus ensorbi tiujn novajn viktimojn de l’produktiveco...
La simila ?on inter komenco kaj fino de la industria revolucio ni trovas anka ? en la diversaj aran ?oj, kiujn oni prenas kiel provojn de rimedo kontra ? sekvoj de tiu fenomeno, kiu intertempe atingis tutplanedan dimension. Hodia ?, kiel dekomence, oni adoptas ie kaj tie similajn aran ?ojn kiel en Speenhamland sed je la plej internacia grado. Tiuj reformoj prezentas la jenan komunan karakteriza ?on : prefere ol kontesti la fundamenton de l’ sistemo, ili celas ties konservon. Samkiel en Speenhamland, la diversaj senlaborecaj alspezoj, la ?dire por "socia inserto", senokupigas kolosan amason da defaluloj sin sentantaj senutilaj en mondo, kiu ilin for ?etas. La diferenco estas ke, anta ? du jarcentoj la Spenhamlendaj aran ?oj kontra ?is necesan elstari ?on de l’salajreco, hodia ? la diversaj sociaj alspezoj kontra ?as necesan finon de salajreco.
Finfine, estas interese noti, ke dum tiu periodo multaj socialismaj skoloj aktivis favore al la abolo de l’ salajreco senhavante klaran konscion pri la enhavo de tiu slogano nek pri la praktikaj detaloj koncerne ?ian realigon ; al multaj el ili, tiu celo, ja pli intuicia ol precize difinita, malklari ?is dumvoje kaj finfini ?is malaperante. Åœajnas tamen, ke tiu malnova gvidesprimo devos nepre reveni unuarange en la aktuala ?oj de proksima estonteco. Pli malpli frue, laborkomerco, laborovaro devos malaperi lasante lokon al disdona ekonomio kie ĉiu rajtos universalan alspezon disdonendan denaske ?ismorte, sed anka ? devos (almenaù koncerne la kapablulojn) kviti ?i kontra ? siaj ?uldoj al kolektivo per socia servo templimigita. Hodia ?, post jarmiloj da ?eneraligitaj mankoj, nur laboro fari ?as paradokse rara (kiel tion rimarkigis Jacques Duboin anta ? kvindek jaroj) ; proe oni ?in porciumu, juste dispartigu inter ĉiuj.
Jen, fakte, revenita tagorde tiom malnovaj idealoj de la franca Revolucio, notinde rilate civitanecon, kiom tiuj de socialismo, kiuj ilin da ?rigas poste.
Djemil Kessous
El Sennaciulo, januaro 2007
PS : Tiu artikolo anka ? aperis, samtempe, en La grande Relève, malnova revuo de l’ disdona ekonomio (?iaj unuaj numeroj datumas de 1936). Hodia ? mi diference redaktus ?ian konkludon. Iame mi ani ?is en redakta skipo de tiu gazeto. Poste mi iel malproksimi ?is, ne entute konvinki ?inte de tezoj de tiu movado rilate konsuman monon a ? socian servon. Por pliprofundigi la problemon vd. la trian ĉapitron de mia verko La universalismo (SAT, 2002).
[1] Artikolo publikigita en "Alternative syndicaliste", n° 7, printempo 1994.
[2] Tiujn parolojn prononcas Gauvain anta ? sia ekzekuto, en la fino de romano de Victor Hugo Quatrevingt-treize ("Na ?dek tri", reference al terura jaro de la Franca revolucio).
[3] Kiam mi publikigis tiun tekston, tiam interesis min nur tiu flanko industria, tamen ĉefa, de la Modernepoko.
[4] Necesas ĉi tie precizigi, ke ekde sia komenco, la industria revolucio ne ĉesis krei pa ?perismon, unue en ?iaj originaj naski ?landoj, poste (pere de koloniismo kaj nov-koloniismo, unuaj formoj de nia nuntempa tutmondi ?o), per diserigado sociajn strukturojn de ĉiuj periferiaj socioj.
Sennacieca Asocio Tutmonda (SAT)
67 av. Gambetta
FR - 75020 Paris
Retadreso : kontakto_ĉe_satesperanto.org
Pri financa ?oj : financoj_ĉe_satesperanto.org
Retejo : http://satesperanto.org/
Tel : (+33) 09 53 50 99 58
Po ?tkonto n-ro 1234-22 K, La Banque Postale, Paris
IBAN : FR41 2004 1000 0101 2342 2K02 064
BIC : PSSTFRPPPAR
Konto de SAT ĉe UEA : satx-s
Konto de SAT ĉe PayPal : financoj_ĉe_satesperanto.org
Por renkonti ?i kun SAT-anoj en Parizo, informi ?u ĉe la sidejo de SAT-Amikaro
Se vi havas demandojn pri SAT, skribu al la SAT-oficejo en Parizo
a ? al via peranto
Pri teknikaj problemoj sur la pa ?o, skribu al pa ?o-aran ?ulo.