Jorge Martin : Kunteksto de la ?tatrenverso en Honduro

Frumatene, dimanĉon la 28an de junio 2009, 200 soldatoj ĉirka ?is la restadejon de la Hondura prezidanto, Manuelo Zelajo (Manuel Zelaya). Post 20-minuta batalado kontra ? la 10 membroj de lia persona gvardio, la prezidanto estis arestita. Li tiam estis aviadile forpelita al Kostariko, kie li okaze de gazetara konferenco denuncis puĉo instigitan de « dekstraj oligar ?oj ». Li anka ? vokis la lo ?antaron mobilizi ?i surstrate, kaj promesis reveni.

La rekta ka ?zo de ĉi-tiu reakcia ?tatrenverso estas la referendumo, kiun Zelajo deziris organizi pri la starigo de Konstituciiga Asembleo. La Parlamento, regata de la dekstro, la plej altaj gvidantoj de la armeo kaj la Supera Kortumo kontra ?staris ĉi tiun projekton.

Zelajo gajnis la prezidentajn balotojn de 2005 nome de la Liberala Partio de Honduro. Li ricevis nur iom pli da voĉoj ol la kandidato de la Nacia Partio. Li mem estas riĉa terposedanto, sed la akri ?antaj klaskonfliktoj en ĉi tiu eta mezamerika ?tato pu ?is lin alpreni kelkajn decidojn favore al la malriĉuloj, laboristoj kaj kamparanoj. Li referencis al « bolivarismo ». Rapide, li perdis la subtenon de sia propra partio, modere dekstra, kaj do estis devigata alianci ?i kun laboristaj kaj kamparanaj organizoj. Jen tio, kion li diris en intervjuo al la hispana ĉiutaga gazeto El País : « Mi deziris fari kelkajn ?an ?etojn en la novliberala skemo. Sed la riĉuloj nenion cedas – eĉ ne unu centimon. Il ne volas rezigni pri la plej eta parto de siaj riĉa ?oj. Do, por ?an ?i la situacion, nepre necesas aktivigi la popolon. »

Honduro estas unu el la plej malriĉaj latinamerikaj landoj. 50% el la lo ?antoj vivas sub la sojlo de malriĉeco. 20% el la lo ?antoj ne kapablas legi kaj skribi. Pli ol miliono da lo ?antoj – el la 7,8 milionoj, kiujn enhavas la lando – devis migri al Usono por serĉi laborpostenon. En tiuj kondiĉoj, eĉ la plej moderaj progresemaj reformoj neeviteble frontis la abruptecon de la reganta klaso, de la terposedantoj kaj de la amaskomunikiloj.

Inter la progresemaj reformoj de la registaro, estis kampanjo por alfabetigo, inspirita de la kubaj kaj venezuelaj ekzemploj, provo plibonigi la sanstaton de la plej malriĉaj popolaj tavoloj (per aliro al malpli kostaj kuraciloj kaj disponigo de stipendioj por studi medicinon en Kubo), malaltigo de la interezkvotoj por la etfarmistoj kaj 60%-a plialtigo de la minimuma salajro.

La registaro anka ? alprenis decidojn kontra ? kelkaj el la plej okulfrapaj privilegioj de la hondura reganta klaso. Li rompis la monopolon de la multnaciaj entreprenoj pri importado de mazuto, per interkonsento kun la kompanio Petrocaribe, bazita en Venezuelo. Zelajo anka ? agis kontra ? la multnaciaj farmaciaj entreprenoj, kiuj kontrolas 80% de la venditaj medikamentoj en Venezuelo, kaj vendas ilin kiel eble plej altpreze. Tiucele, Zelajo subskribis kontrakton kun Venezuelo kaj Kubo por importi generikajn – do malpli kostajn – versiojn de la plejofte uzitaj medikamentoj. La prezidanto anka ? denucis la monopolon de la reganta klaso super la amaskomunikiloj kaj ĉesigis la ?tatan subvenciadon al la trustoj de la amaskomunika industrio.
Sur la internacia tereno, Zelajo ali ?is al ALBA (ALternativo Bolivarana por Amerikoj), kiu estas regiona alianci ?o iniciatita de la venezuela registaro.

Ĉiuj tiuj agoj kontribuis al kreskigo de la populareco de Zelajo inter la plej malriĉaj tavoloj de la lo ?antaro – kaj samtempe nutris la malamikemon de la loka reganta klaso, kiu de du jarcentoj regis la landon (kongrue kun la usonaj interesoj). Dum la plej granda parto de la dudeka jarcento, Honduro estis « Bananeja respubliko » ĉefe regata de la kompanio United Fruit, kiu kontrolis la plimulton el la plej bonaj kamparaj teroj en la lando kaj ekspluatis ilin kiel propran poseda ?on, sen zorgi pri la opinio de la oficialaj landaj registaroj. De tempo al tempo, usonaj mararmeanoj intervenis por faligi registarojn, kiuj provis limigi la povon de United Fruit. La formala sendependeco de la lando estis nur trompilo. Fakte regis la usona imperiismo. Usonaj mararmeanoj intervenis en Honduro en 1903, 1907, 1911, 1912, 1919, 1924 kaj 1925. En 1911, la nova landa prezidanto estis rekte nomumita de usona intertraktanto. En 1930, kiam eksplodis akra striko en la bananejoj, usona milit ?ipo estis sendita por subpremi ?in.

Honduro anka ? havas riĉan historion pri liberalaj prezidantoj, kiuj, ĉar ili provis timemajn reformojn, estis faligitaj de ?tatrenverso – kun la subteno kaj rekta partopreno de Usono. Tiel okazis al prezidanto Vincento Mejía (1929 – 1933), ansata ?ita de la diktaturo de generalo Carías Andino. Tiu ĉi konservis la povon ?is 1949. Same okazis al prezidanto Villeda Morales, kiu, post ekigo de tre limigita agrara reformo, estis faligita de la ?tatrenverso de López Arellano. Apogite de Usono, Arellano regis la landon de 1965 ?is 1974. Fine, dum la 1980aj jaroj, Honduro i ?is la ĉefa deirbazo de la kontra ?revoluciaj milicoj, organizitaj de Usono, kiuj batalis kontra ? la sandinista revolucio en Nikaragvo.

Fronte al la kontra ?o de la kapitalisma klaso kaj de imperiismo, Zelajo esperis elturni ?i organizante referendumon pri la kunvokado de Konstituciiga Asembleo, la ? la modelo de Venezuelo, de Bolivio kaj de Ekvadoro. Li proponis organizi referendumon, dimanĉon la 28an de junio, por decidi ĉu alia referendumo estu organizita, kadre de la venontaj ?eneralaj elektoj en venonta novembro, por kunvoki Konstituciigan Asembleon. Sed la Parlamento kaj la Supera kortumo delklaris ĉi tiun konsultadon nele ?a. La Supera militkomandantaro rifuzis subtenis la praktikan organizadon de ĉi tiu konsultado, anta ? ol aresti Zelajon, la 28an de junio.

La reganta hondura klaso ne perdis tempon. La ur ?ostato kaj malpermeso eliri el hejmoj estis dekretitaj. La parlamento tuj elektis novan prezidanton, Roberto Micheletti, kiu ?is tiam estis la prezidanto de la parlamento. Maldekstraj aktivuloj kaj gvidantoj de laboristaj kaj kamparanaj organizoj estas arestitaj a ? arestendaj, la ? ordono de la kongreso.

La ambasadoroj de Venezuelo, de Kubo kaj de Nikaragvo estis detenitaj de maskitaj soldatoj, kiuj batis ilin anta ? liberigo. Ekzakte kiel dum la puĉo de aprilo 2002 en Venezuelo, la elsendado de la ?tata televidkanalo – Canal 8 – estis haltigita de la puĉistoj, kiuj anka ? publikigis falsan demisi-leteron de Zelajo.

Estas klare, ke Usono sciis pri la preparo de ĉi tiu puĉo. La parlamentaj ĉefoj diskutis pri tio kun respondeculoj de la usona registaro. Malvarmigitaj de la sperto post la puĉo de 2002 en Venezuelo, la usonaj strategiistoj ?ajne konsilis al ili prefere elekti « konstitucian puĉon » (do malebligi la starigon de la referendumo), sen iri ?is arestado de Zelajo. Malgra ? ĉi tiuj eblaj taktikaj malsamopiniecoj, la usona registaro kaj la honduraj kapitalistoj tamen interkonsentas pri la celo de la ?tatrenverso : malebligi al Zelajo resti ĉe la povo kaj da ?rigi sian politikon el socialaj reformoj.

La reago de Obamao al la ?tatrenverso estis tre modera. Li vokis « Ä‰iujn politikajn kaj sociajn agantojn de Honduro respekti la demokratiajn normojn kaj la a ?toritaton de la le ?o », aldonante ke la situacio « devas estis solvita pacisme, sen ekstera interveno ». Tiel, dum prezidanto demokrate elektita estas eksterle ?e arestita kaj forpelita el sia lando, Obamao vokas « Ä‰iujn politikajn kaj sociajn agantojn » respekti la demokratiajn normojn. Tio estas ka ?a subteno al la argumento de la puĉistoj, la ? kiuj Zelajo perfortis la le ?on, provante okazigi referendumon.

Resume, la starpunkto de la imperiistoj estas jena : ni for ?etas la puĉon, sed ni subtenas ?ian celon. Kiel klarigis la reakcia gazeto El País, « la vera demando estas la fortorilato en latina Ameriko. Se Zelajo ebligus sian re-elekti ?on, ĉavismo anta ?enirus en centra Ameriko. » Tio estas perfekte klara. El País konsideras ke la puĉo ne estis la plej bona metodo, sed plene subtenas la celon bloki la anta ?eniron de « Ä‰avismo » en la regiono.

La eventoj en Honduro entenas du lecionojn. Unue, la reganta klaso eĉ ne povas toleri la plej timemajn sociajn reformojn. La batalo por publika sanservo, por edukado, por agrara reformo, por dungado kaj lo ?ado nur povas sukcesi kadre de batalo por socialismo. Due, ne eblas plenumi veran revolucion sen tu ?i la bur ?an ?tataparaton, kiu ĉiam estos uzita, pli-malpli frue, kontra ? la volo de la plimulto.

La sindikataj organizoj de Honduro vokis al ?enerala striko kontra ? la puĉo. Tio estas ta ?ga reago. Nur amasa mobilizi ?o de laboristoj kaj kamparanoj povas fiaskigi la puĉon. Voko al la bazo de la armeo anka ? estus necesa, por instigi la soldatojn rifuzi la ordonojn de siaj oficiroj. Hugo Ĉavo vortigis tion jene : « Soldatoj, malplenigu viajn pafilojn kontra ? la reganta klaso, ne kontra ? la popolo ».

Ni devas sen ?ancele subteni la kamparanojn kaj laboristojn de Honduro kontra ? ĉi tiu ?tatrenverso. Ni vokas al la internacia laborista movado por ke ?i esprimu sian kontra ?staron al ĉi tiu puĉo. Interalie, la kamparanaj kaj laboristaj organizoj de Centrameriko kaj de Meksikio havos unuarangan rolon. Manifestacioj anta ? la ambasadejoj certe kura ?igus la Honduran popolamason.

La ? artikolo de Jorge Martin, publikigita la 29an de junio 2009