En la sama rubriko

Vinko Markov : Memore al... Georgo LagranÄ â€™ (1928-2004)

Georgo LagranÄ â€™ naskiÄ is en la norda ĉirkaÅ­urbo de Parizo, la 31an de aÅ­gusto 1928. Post sukcesaj elementaj studoj li eklernis la metion de lignaĵisto, sed estis trafita de okulmalsano, kiu tute perdigis al li la vidkapablon por unu okulo kaj la duonon de la vidkapablo por la alia. Pro la risko fariÄ i tute blinda li devis elekti alian metion, kiun li povos fari eĉ sen la okuloj. Li hezitis inter du eblecoj : masaÄ isto kaj pianagordisto, kaj sufiĉe rapide elektis : « Mi iom vizitis masaÄ istojn por vidi kiel ili laboras, sed tio ne allogis min. Multaj homoj fantazias pri tiu metio, kredante, ke oni karesas belajn virinajn korpojn dum la tuta tago, sed fakte la averaÄ a aÄ o kaj stato de la klientinoj estas iom seniluziiga . Krome la piano-riparado postulas laboradon pri ligno, kaj tio ebligis al mi konservi ligon kun mia antaÅ­a metio.  »

Esperanton li malkovris en la progresemaj gazetoj, kiujn legis lia patro. Li lernis Ä in sola per la Racia Kurso (franclingve Cours Rationnel) de 1922 (kun la « modernaj  » aÅ­tomobiloj, kiuj jam aspektis iom kadukaj en 1947). La unuajn esperantistojn li renkontis en la sidejo de SAT. Surprizis lin la konstato, ke ili tute ne prononcas la vortojn laÅ­ la indikoj de la libro. « En tiu epoko la homoj malpli facile vojaÄ is ol nun. Sekve la pariza prononcmaniero multe kripligis la lingvon, kiun ili parolis. Feliĉe la problemo solviÄ is kun iom da tempo. La maljunaj fuÅ uloj estis anstataÅ­itaj de pli lerta generacio… Cetere ili jam parolis multe pli bone ol la francaj esperantistoj de 1900  ».

Paralele al sia profesia kariero, Georgo multe aktivis por esperanto sur diversaj kampoj. Li regule kontribuis al La Tri Koboldoj, pariza kabaredo gvidita de Rajmundo Åœvarc, kaj eĉ trovis tempon (kiu Å ajne ĉiam mankas al multaj nunaj ne emeritaj kamaradoj) por esperantigi poemojn kaj klasikajn teatraĵojn, malgraÅ­ la multaj horoj, kiujn li pasigis en la pariza metroo, irante de la hejmo de unu kliento al tiu de alia. Dum tiuj subteraj vojaÄ oj, li interalie tradukis la tragedion Andromaka. « Tiam ne estis lumo inter la metrostacioj, sed tio ne Ä enis min. Dum la halto mi legis du versojn, kaj poste cerbumis pri la rimo kaj la traduko en la mallumo.  »

En 1963 li iÄ is ĉefredaktoro de la SAT-amikara gazeto « Ä‰ar [la komitatanoj] flatis min. Tio estas malnova ruzo, kiu jam kostis unu fromaÄ on al la korvo, sed Ä i ĉiam sukcesas senmanke  ». En liaj tiamaj ĉefartikoloj svarmas la pikaj spritaĵoj, kiuj egale riĉigas liajn beletrajn verkojn kaj asociajn raportojn. « Jen pipfumanto ; se la tempon, kiun li bezonas por la pipon flegi, sengudrigi, malÅ topi, skrapi kaj grati li uzus por lerni Esperanton, li jam estus atingita la Kapablecon […] tial [mi] neniam fumas pipon, sed nur cigardeojn jamfaritajn kaj tiel perdas tempon nur por ekbruligi ilin kaj platestingi ties pinton. (Pri la cindroj Ä enerale mi ne zorgas : ili falas iom ĉien kaj ilin balaas la edzino, kiam la tavolo atingis balaindan dikecon). Mi eĉ planis momenton, por trovi tempon por la bulteno, uzi maĉtabakon anstataÅ­ cigaredojn, sed mi Å ategas pace vivi hejme kaj evidente mia edzino ankoraÅ­ pli Å atas tabakfumon en la aero ol tabaksukon sur la planko. Tial mi rezignis.  »

Fine de la 70aj jaroj li ekaktivis kadre de Teatro ESperanto de PArizo (TESPA), kiu ebligis la surscenigon de pluraj el liaj tradukoj, kaj en la kabaredo La Ruza Kruĉo, kie li tradukis kanzonojn, kiujn kantis Ĵak Lepŭil’, la gvidanto de la kabaredo.

En 1982 li renkontiÄ is kun Yvonne Martinot kaj Suzanne Bourot, dum staÄ o en ĈaÅ­defono. Sub la impulso de Yvonne Martinot, kaj kun la helpo de kelkaj sindonemuloj, ili fondis la internacian kulturcentron Kvinpetalo, kiu de tiam proponas tre altnivelajn lingvajn kaj kulturajn staÄ ojn. En tiu kadro kaj kiel respondeculo pri la ekzamenoj de FEI (Franca Esperanto Instituto) li senlace batalis kontraÅ­ la « eternaj komencantoj  », kaj klopodis por plialtigi la Ä eneralan lingvan nivelon. Åœajne lia foje grumbla postulemo fortimigis kelkajn virinojn, sed multaj el tiuj, kiujn li turmentis dum staÄ oj aÅ­ ekzamenoj, tute kontentis pri la atingitaj rezultoj.

Dum la postaj jaroj li verkis krimromanojn sub la plumnomo SerÄ o Elgo. Tiuj libroj meritus tutan artikolon. Ĉi tie mi nur menciu, ke kelkaj recenzistoj foje grumblis kontraÅ­ la « predikoj  », kiuj « trudas  » la « socian tendencon  » kaj « vivkonceptojn  » de la aÅ­toro. El vidpunkto de SAT-ano tiuj « predikoj  » estas nek Ä enaj, nek maloportunaj, sed fakte tre pravaj kaj meditendaj. Ili pruvas, ke beletro foje estas pli efika enkondukilo al profunda pripensado ol teoria politika traktato.

Li tre aktive partoprenis en la preparado de la Nova PIV, kien li enkondukis multajn teÄ¥nikajn terminojn, kaj tre fieris pro la finfina eniro de vortoj, kiujn li jam proponis al Varingjeno en 1970. « Mi proponis al li la vorton patno, tre oportuna vorto por domkonstruado. Li diris : jes, tre bone, sed ne enkondukis Ä in. Li preferis uzi la spacon por mezepokaj beletraj terminoj.  »

Li ankaÅ­ estis membro de la Akademio de Esperanto, kaj eĉ dum momento estro de Ä ia gramatika sekcio. Li intencis demisii post sia 75-jariÄ o ĉar « post tiu aÄ o, oni kadukiÄ as kaj riskas diri stultaĵojn, kio estas aparte Ä ena por akademiano  ». BedaÅ­rinde lia malsaniÄ o ne lasis al li la eblecon plenumi tiun decidon.

Li mortis la 30an de aprilo 2004.

Konklude mi nur povas denove instigi vin al frandado de liaj diversaj verkoj kaj al plua laborado por la plialtigo de la Ä enerala lingva kaj kultura nivelo de la esperantistaro. Jen certe la plej taÅ­ga maniero omaÄ i al li.

el La SAGO, majo 2004