Georgo Lagrange : La Vivo (artikolo)
[1]
KIO ESTAS LA VIVO ?
Se oni konsideras superan vivanton, kiel ĉevalon a ? birdon, oni kolizias kun nedifinebla komplikeco, sed se oni dismetas la problemon kaj konsideras unuopajn ĉelojn, a ? eĉ pli simplajn organismojn kiel virusoj, oni eble povas respondi al la demando : « Kio estas la vivo ? »
La vivo estas unu el la eblecoj de la materio por sin organizi. La alia organiz-ebleco estas la kristali ?o.
La kristalo estas statika, stabila organizado.
La vivo estas dinamika, evoluema orga
nizado.
Krome ekzistas pontoj inter amba ?. Viruso metita en speciale malfavorajn kondiĉojn kristali ?as kaj i ?as minerala substanco. Post reveno de pli favoraj kondiĉoj, ?i rei ?as vivanto. Do la limo inter Vivo kaj Materio ne estas tiel klara, kiel oni kredas en la ĉiutaga lingvouzo.
La vivo estas komplika ?emia fenomeno, kies fundamentaj me ?anismoj estas polimerizado kaj katalizo [2] .
Kurioze estas, ke el la 90 kaj kelkaj naturaj korpoj ?i uzas preska ? nur kvar, nome : Karbono, Oksigeno, Hidrogeno kaj Nitrogeno (C-O-H-N), kiuj konsistigas 96 procentojn el ĉio, kio vivas ; ĉar ?uste tiuj korpoj tre riĉe kaj diverse kombini ?as kaj povas senfine po1imerizi ?i. La vivo krome bezonas kelkajn aliajn korpojn, etkvante, kiel Fosforo, Sulfuro, Kalcio (P-S-Ca) ktp., entute trideko.
Pri la komplikeco de la polimerizitaj makromolekuloj en viva materio jen nur tri ciferoj : ĉiu scias, ke Hidrogeno havas atompezon 1 kaj Oksigeno atompezon 16 kaj sekve la akvo (H20) 18. Nu, la hemoglobino de ĉevalsango havas kiel atompezan 69 000 kaj la hemocianino de heliko-sango 5 milionojn !
Vivanto, ni scias de jam longe, konsistas el aro da ĉeloj, « kiel domo el brikoj ».
Ne, ne kiel domo el brikoj, ĉar la unuopaj brikoj estas inertaj eroj nediversigitaj kaj inter ?an ?eblaj, dum la ĉeloj malsamas de unu specio al la alia kaj eĉ, ĉe la superaj vertebruloj, en unu sama specio de unu individuo al la alia. (Tial estas tiel malfacile grefti de unu individuo al la alia, krom inter du veraj ?emeloj.)
Kaj la ĉeloj ne estas simplaj pecetoj. Ili mem estas vivantoj kun tre komplikaj funkcioj kaj kiuj entenas diversajn partojn kaj interalie la kernon.
Kaj en la kerno estas aliaj komplika ?oj kaj speciale la kromosomoj, kiuj portas la heredecon kaj specifecon de la ĉelo.
Kaj la kromosomoj estas bastonetoj, (kvar ĉe iuj mu ?oj, 46 ĉe la homo, kiu estas pli supera sed... 48 ĉe la simio, kaj cent kaj kelkaj ĉe iuj vermoj kaj fazeoloj...)
Kaj la kromosomoj konsistas el ĉeno de grajnoj, nomataj genoj, kiuj komandas la kreskadon de la vivanto kaj ?iajn diversajn karakterizojn. La geno estas buleto de DNA.
La DNA estas Desoksiribonuklea Acido, t. e. unu el la fundamentaj makromolekuloj de la vivo. Jam ekzistas 200 malsamaj DNA.
La DNA estas buleto, sed tiu buleto estas kvaza ? ka ??‰uka fadeno ruli ?inta sur sin mem. Kaj se oni malbuligas la fadenon, oni malkovras, ke ?i konsistas el ĉeno de sukeroj kaj de bazoj, entute dudeko, kiuj mem havas komplikajn ?emiajn formulojn kaj estas kunmuntitaj pere kaj paralele kvaza ? sur ?tupetaro, sed silka ?tupetaro helice tordita. Tiuj sukeroj kaj bazoj estas inter si ligitaj per « pontoj » de Fosforo, Sulfuro a ? aliaj maloftaj korpoj.
Fine, tiuj bazoj kaj sukeroj konsistas el la kvar fundamentaj korpoj (C-H-O-N) diverse aran ?itaj...
Resume :
– Kvar fundamentaj elementoj faras bazojn kaj sukerojn (dudeko).
– Tiu dudeko da bazoj, kvaza ? alfabeto, formas kodon, kiu kombini ?as por formi la DNA, kvaza ? vortojn.
– Tiuj DNA, aran ?itaj en buletoj (genoj) vici ?as en kromosomoj (35 genoj ĉe iuj virusoj, dekmiloj ĉe vertebrulo [3]), kaj tiuj kromosomoj en la kerno regas la ĉelon kaj nerekte la strukturon de la vivanto.
– La ĉeloj konsistigas - miliardope - la vivanton.
Jen - tre simpligita -, la konstruoludo de la Vivo.
ORIGINO DE LA VIVO
Tio estas demando, kiu turmentas la homojn de jam jarmiloj, kaj al kiu ili longe respondis per religiaj fabeloj, foje amuzaj, foje teruraj, sed neniel seriozaj.
Krome la senmetafizika scienco anka ? provis respondi, kaj diris multajn infana ?ojn, ĉar dum jarcentoj oni tute ne imagis la senfinan komplikecon de la vivo. Hodia ? la biologio - se ne solvis la problemon - almena ? proponas al ni tre ver ?ajnan klarigon.
Oni atingis tiun rezulton, ĉar oni atakis la problemon de supre, malmuntante la ?emiajn me ?anismojn ?is en ilia plej sekreta intimeco, kaj de sube, ĉar arte rekreante la kondiĉojn, kiuj ver ?ajne regis sur la tero, anta ? ol la vivo ekzistis, oni sukcesis sintezi la fundamentajn makromolekulojn de la vivo.
La plej antikvaj vivospuroj, kiujn oni trovis, datumas de la kambrio, t. e. de anta ? 600 milionoj da jaroj. Sed ili montras spongojn, vermojn, algojn kaj estas evidente ke tio ne estas la vivkomenco. En la libro de la vivo ni povas legi nur la lastajn ĉapitrojn, ni posedas nur la duan a ? la trian volumon kaj povas nur konjekti pri la komenco de la intrigo.
La ? hodia ?aj, probablaj kaj ver ?ajnaj hipotezoj - kvankam nur hipotezoj - la primitiva atmosfero ne konsistis, kiel hodia ?, el liberaj Oksigeno kaj Nitrogeno. Äœi konsistis el amoniako, metano kaj karbonika oksido (NH3-CH4-CO2), kiel tiu de Jupitero.
Tian atmosferon facile trapenetris la ultraviolaj radiadoj, kiuj nun haltigas la ozono. Kaj oni pereksperimente pruvis ke interesa ultraviola radiado en tia atmosfero sintezas praorganecajn makromolekulojn. Do en tiu unua etapo – eble anta ? kvar miliardoj da jaroj – krei ?is la unuaj jam malsimetriaj makromolekuloj.
En dua etapo, kaj sub influo de enzimoj , kiuj mem estas makromolekuloj, kaj funkcias kiel kataliziloj, okazis speco de fermentado en la organeca gelatino, kiu floris sur la maroj. Sed ne jam ekzistis organismoj.
En tria etapo, per novaj polimerizadoj krei ?is grajnoj de nukleo-acidoj, jam speco de DNA, kiuj estis kvaza ? liberaj genoj a ? virusoj.
En kvara etapo okazis, ke plasmaj membranoj, kiel certe devis ekzisti en tiu anta ?organeca medio, sakforme fermi ?is enkaptante unu tian genon. Tio jam estis kvaza ? bakterio…
Sed nun venas grava etapo : en unu el tiuj kvaza ?bakterioj aperas klorofilo . Jen la plej grava anta ?enpa ?o, ĉar ekde tiam aperas libera oksigeno, kiu ebligos aliajn vivoformojn konsumantaj oksigenon, kaj ?irmas ilin kontra ? mortigaj ultraviolaj radiadoj.
Tamen de la unuaj radiosintezoj ?is la apero de libera oksigeno pasis tri miliardoj da jaroj. Necesis pli multe da tempo por atingi la stadion de la unua ĉelo, ol por iri de la unua ĉelo ?is la homo. Ĉar nun komenci ?os la Evoluado.
EVOLUO
Dum la tuta dekna ?a jarcento la natursciencistoj dividi ?is inter fiksistoj kaj evoluistoj . La Eklezio kompreneble estis fiksisto, ĉar tio pli bone kongruis kun la rakontoj de la Genezo. Hodia ? - krom kelkaj retroiremaj mistikuloj - ĉiuj konsentas pri la evoluado de la vivo, eĉ la Eklezio, ĉar ne plu eblas kontra ?stari. La evoluado estas esenca karakterizo de la Vivo. Ĝi manifesti ?as ekde la plej simplaj unuĉeluloj, ĉe kiuj oni jam rimarkas diferenci ?on, speciali ?on kaj adapti ?on, kiuj estas la tri ĉefaj trajtoj de la evoluado.
La evoluismo estas nur teorio, kiu klarigas la sennombran diversecon de la vivantaro nuna kaj ĉefe pasinta. Sed la evoluado estas fakto ne tute klara, atestata de milionoj da ekzemploj vivaj kaj fosiliaj.
Ĝi montras, ke la vivo iradis de relative simplaj al plej komplikaj formoj, ke ?i diversi ?is al ĉiuj klimatoj de la planedo, ke ?i sinsekve okupis la marojn, la kontinentojn kaj la aeron, ke en unu el siaj branĉoj (la vertebruloj, pli precize la mamuloj, pli precize la primatoj) la vivo kreskigis la nervocentrojn, ?is tio ebligis la aperon de konscio pli kaj pli abstraktopova.
Pli interne la evoluado koncernas ĉiujn detalojn de la vivanto. Ĉiu organo, eĉ la plej perfekta kaj la plej komplika, estas adapti ?o de anta ?a malpli specialigita organo. Ekz. la homa telencefalo, sidejo de la inteligento, estas la tre evoluinta flarcentro de la fi ?o (rinencefalo), nia mano estas tre evoluinta na ?ilo, nia pulmo estas iama na ?veziko, mem elveninta el refaldo de la stomako.
La mamglandoj de la mamuloj estas evoluintaj ?vitglandoj. Sed tiuj ?vitglandoj estas rimedo por konservi konstantan korptemperaturon (homeotermio), kaj tio eblas nur ĉe besto jam posedanta izolilon, ĉi tie harojn. Kio montras, ke en la evoluo ĉio estas solidara kaj interdependa.
EVOLUISMO
La evoluismo estas teorio, a ? pli ?uste teorioj. Neniu el tiuj teorioj estas absurda, sed neniu el ili estas tute kontentiga.
La plej frua kaj plej simpla estas la lamarkismo : la bestoj vivantaj en difinitaj medioj ekprenas specialajn kutimojn, kiuj iom post iom modifas iliajn karakterizojn, kaj ili transdonis ĉi-lastajn nov-akiritajn al siaj idoj. Tiel, pro la kutimo na ?i, iuj kvarpieduloj i ?is preska ? fi ?aspektaj, kiel la fokoj, a ? eĉ tute fi ?formaj, kiel la baleno.
Individua adapti ?o iel ekzistas fakte, sed beda ?rinde oni neniam povis pruvi, ke akirita karakterizo transdoni ?as, tute male. Dum jarcentoj la ĉinoj kripligis la piedojn de la virinoj, sed da ?re la knabinetoj naski ?is kun normalaj piedoj.
Sed, dirus la lamarkistoj, mankas al la eksperimento la jarmilionoj, kiujn bezonis la evoluado. Kun a ? sen jarmilionoj la nuna biologio scias, ke la korpaj modifoj (somataj) neniel trafas la genajn strukturojn, kiuj portas la heredecon. Tial la lamarkismo falis anta ? la eksperimentado, kaj pluvivis nur en la stalina Sovetio, ĉar ?i tie kongruis kun la marksaj teorioj pri influo de la medio, pri kio la sovetia biologio akiris konsiderindan malfruecon kompare kun la « kapitalisma ». Dogmoj kaj sciencoj neniam bone fartis kune.
Tamen ĉe bestoj, kiuj kutimas ka ?ri a ? sidi en speciala pozicio, la korpopartoj tu ?antaj la teron akiras kalojn. Kaj tiuj kaloj jam ekzistas ĉe la feto. Kiel ? Tio estas unu el la misteroj de la biologio.
La ? la darvinismo en unu specio individuoj ne estas ĉiuj ekzakte samaj. Tiel ke la individuoj plej ta ?gaj en sia medio, en la lukto por la vivo, prosperas dum aliaj estas ekstermataj. Tiel mamulo kun lar ?a vosto na ?os pli ralpide kaj post jarmilionoj da selektado i ?os baleno.
Sed la eksperimentado pruvas, ke la interindividua diferenco ne nepre estas hereda, kaj statistika studo montras, ke la natura ektermado ne funkcias por selekti esceptan estulon, sed tute male por konservi mezan tipon. Anka ? la darvinismo ne rezistis al la eksperimento.
Tamen de la darvinisma skolo venas la mutaciismo , kiu ne plu konsideras la hazardajn interindividuajn diferencojn, sed la efektivajn mutaciojn [4]. Kiam la mutacio estas avanta ?iga, ?i konservi ?as, la individuo progresas plu kaj iom post iom disi ?as de la fundamenta familio.
Tiu ĉi teorio estas jam pli kontentiga, sed ?i ne respegulas la komplikecon, nek la direktitecon (ortogenezo) de la evoluado. Cetere la nun konataj mutacioj ?an ?as detalojn, proporciojn, koloron de la individuoj, sed ili kreas nenion novan . Kaj plej ofte en la naturo mutacio ne fiksi ?as kiel dum la ?cela bredado, sed perdi ?as.
Fine ekzistas sinteza teorio, multe pli komplika, kaj kiu enkalkulas la mutaciojn konsiderante stadiojn de anta ?adapti ?oj, de ?an ?oj en la eksteraj kondiĉoj kaj de postadapti ?oj. Ĝi estas ankora ? iom pli ta ?ga, sed ?i tamen klarigas nek la ortogenezojn, t.e. mutacioj direktitaj samcele (kaj eĉ transcele) dum jarmilionoj, nek la mirindajn kazojn de adapti ?o de diversaj korpopartoj, kiel la flugiloj de abeloj, tiel perfekte kunkroĉi ?antaj ĉe la unua ekflugo, kvankam ili kreskis dise unu de la alia.
Oni eble devus reveni al speco de nov-lamarkismo pri heredeco de akiritiaj karakteroj, sed la ? nekromosoma procezo, eble la ? la patrina citoplasmo. Kaj tio tamen ne klarigus la kazojn de « inventado », kiuj vere mirigas la plej spertajn biologojn. Kaj tio ne pli klarigus la grandajn mutaciojn, kiuj fakte naskis novajn speciojn, kiel birdojn. Restas ankora ? multaj enigmoj solvotaj.
Almena ? oni povas esti certa, ke same kiel la unueco de iu vivanto a ? la ekvilibro de iu natura medio ne estas io simpla kaj evidenta, sed la rezulto de plej diversaj faktoroj, la evoluon, kun ?ia ?ajna kontinueco, oni certe ne klarigos per simpla, facile resumebla teorio. Äœi estas multflanka fenomeno kaj tre ver ?ajne havas multajn ka ?zojn.
NUNA BIOLOGIO
La biologio estas kun la kernfiziko unu el la avangardaj sciencoj de nia tempo. Iliaj mirindaj malkovroj havas egale gravegajn konsekvencojn. La kernfiziko malkovris kelkajn sekretojn de la Materio, kaj tre facile povus neniigi ĉian vivon sur la tero. Biologio malkovris sekretojn de la Vivo kaj tial ?i - eble pli terure - balda ? povos modifi tiun vivon, krei superhomon... a ? monstrojn.
Feliĉe, pli proksime, ?i sukcesis klarigi iujn malsanojn kaj strangajn heredecojn, kiel la hemofilio [5], ?i kapablas krei novajn speciojn de cerealoj kaj metode selekti brutojn, ?i provas fari man ?ebla ?ojn el maralgoj kaj el aliaj nekutimaj materialoj, kaj tiel luktas kontra ? malsato.
En la laboratorioj la biologo per eksterordinaraj eksperimentoj, per subtilaj inventa ?oj, helpante sin per radioizotopoj [6] sukcesis malmunti la genojn, klarigi kiel la proteinoj formi ?as en la ĉelo, kiel interne de la citoplasmo eroj, nomataj lizosomoj, venas por konsumi fremdajn partiklojn, sed liberigitaj povas forkonsumi la ĉelon mem (a ?tolizo), kiel alia ero voja ?as ire kaj revene por ĉerpi el la ekstera medio la necesan materialon kaj ?in alporti al la kerno...
La biologo anka ? fabrikas strangajn monstrojn, distranĉas, regreftas plej puzle [7] voston anstata ? kruron, a ? du bestojn por refari unu, faras birdon la ?longe duonkoka kaj duonkokina… Kaj tiel iom post iom komprenas la me ?anismojn de la kreskado, de la regenerado kaj la sekretajn determinismojn.
La moderna biologio faris rimarkindajn anta ?enpa ?ojn. Sed ĉiufoje kiam ?i progresas unu pa ?on, ?i trovas novajn problemojn kaj komplika ?ojn. Ekz. oni komprenas la influon de tiu a ? alia geno sur la strukturon de iu vivanto. Sed oni tute ne komprenas kial tiu kombino de genoj, aran ?itaj en unu ovo, t. e. en unu sola ĉelo, kapablas komandi al tiu ĉelo dividi ?i, organizi ?i la ? difinita plano por konstrui ranon, kokon a ? homon. Oni komprenas, ke pro eraro de geno-aran ?o okazas mutacio. Sed oni ne komprenas, kial tiaj eraroj povas esti direktitaj kaj iel konstruivaj.
Fakte, rigardante la hodia ?an biologion, oni havas senton kvaza ? Afriko-mapo de la pasinta jarcento : ?i precize indikas la marbordon, la estuarojn, kelkajn ĉefriveregojn, kelkajn elstarajn mont-kulminojn, sed la cetero estas blanka « tero nekonata »... Same en la nuna biologio la blankaj spacoj estas ankora ? vastaj, multaj generacioj devos ankora ? peni, anta ? ol trairi la kontinenton, kaj eble neniam finkonos ?in.
BIOLOGIO KAJ MITOJ
Kurioze estas konsideri la malnovajn mitojn kaj mondkonceptojn, kiuj tiel longe nutris la homon, sub la lumo de moderna biologio.
Ĉu ekzemple la malkovroj de iuj vivsekretoj definitive detruas ĉian religian kredon, kiel oni ofte supozas en raciemaj medioj ? Se religia kredo estas kredo pri mondo kreita en ses tagoj kaj Eva el Adam-ripo, jes. Sed tio ne estas tiel simpla ; la modernaj teologioj ne plu estas tiel simplanimaj. La religia sento, kiam ?i ne plu estas primitiva superstiĉo, konformismo a ? spicista kalkulemo, estas bezono pri absoluta klarigo de la kosmo, ?i estas soifo je absoluto. Kaj tiun soifon je absoluto ne povas kontentigi la biologio, ne pli ol alia pereksperimenta scienco, kiu la ?difine, restas inter la limoj de la relativo kaj realo.
Tial apud la eminenta figuro de Johano Rostand, - kiu estas liberpensulo kaj raciisto, - oni trovas alian figuron, same eminentan, humanan kaj simpatian, Teilhard de Chardin (Tejar’ de Ŝarden’) kiu estas profunde mistika kaj serĉadis sian tutan vivon sintezon inter la donita ?oj de racia scienco kaj la dogmoj de la katolikismo. Rimarkindan sintezon li cetere faris, tre intelekte vastan, kosmoskalan... sed kiu neniel povas kontentigi raciiston, ĉar ?i, kiel ĉiu metafizika koncepto, jam anta ?sopazas, anta ? ĉia rezonado, la ekziston de ia Supera Konscio a ? Inteligento, ne kontrolebla de la racio.
Krome restas ankora ? sufiĉe da nekonato en la vivo, por ke metafizika kredo - kiu tiel ?atas la malklarecon - trovu ka ?fendetojn kien sin en ?ovi. Pri la metafizikaj respondoj mi citos J. Rostand :
« Oni foje miris, ke agnoskante la nesufiĉecon de sciencaj respondoj, mi ne cedis al la tentado serĉi aliloke iajn spiritkonsola ?ojn, sed mi preferas resti kun mia malsato ol min helpi per la « falsaj nutra ?oj » de la metafizika konjektado. Ĉu tiel malfacile por nescio esti silenta ? Ni ne estas kandidatoj ĉe ekzameno, kie estas pli bone respondi ion ajn ol nenion diri » [8]..
Por raciema spirito nur unu fakto estas certa :
La vivo estas portempa, nurloka fenomeno. La vivo ekokazis sur nia planedo ĉar regis tiam precizaj kondiĉoj ; ?i da ?ris p1u, ĉar regas aliaj precizaj kondiĉoj ; sed ?i certe ĉesos, kiam ĉesos tiuj kondiĉoj ekz. kiam la suno estingi ?os. Same kiel unuopa homa vivo havas kiel solan certecon, ke ?i ne da ?ros, la Vivo ?enerala kaj kolektiva estas provizora. Kaj tiu konstato kondamnas ĉian metafizikan signifon de la vivo.
Tial eĉ la koncepto de Tejar’ pri « mond ?tofo », de kiu unu faco estas materio kaj la alia spirito, kaj malfaldi ?as tiel ke la spirita flanko pli kaj pli levi ?as kompare kun la materia... estas ne pli ol poezia bildo por ne diri simpla vortludo.
Kaj same lian koncepton pri konver ?o de la materio al Spirito, al punkto Omega, tra la hamaro finfine memkonscia, oni povas akcepti nur, se oni forneglektas la tutan ceteron de la vivo, kaj ĉefe la vegeta ?ojn, kiuj neniel « konver ?as ».
Pri la kredo je senmorta animo ĉe la homo mi anka ? nur citos J. Rostand, kiu tiel akute sentas - kaj konas - la profundan solidarecon de ĉio, kio vivas :
« Oni ne povas konsenti pri senmorteco de la homo sen donaci ?in samtempe al ĉio, kio spiras, al ĉio kio svarmas kaj proliferas ĉirka ? ni. » [8]
Sed al la diversaj dogmoj, sur kiuj staras la grandaj religioj, la biologio povas foje respondi.
Ekzemple la hinduismo kaj poste la budhismo proklamas, ke vivi estas suferi kaj suferigi . Tie la biologo diros « jes, ĉar ĉiuj superaj bestoj (inkluzive la homon) estas heterotrofa », t. e. ke ?i ne povas kiel planto ĉerpi siajn vivbezona ?ojn rekte el la aero kaj la mineraloj, ?i nepre devas ?in preni de jam ekzistanta vivo. Sekve, por ni vivi estas detrui, mortigi, malutili. Tie pravas la orientanoj.
Por la orientanoj anka ? ne ekzistas preciza limo inter la homo kaj la bestoj, inter la bestoj kaj plantoj kaj materio, kiu profunde ?okas kristanon. Ni flanklasu la demandon pri animtransmigrado, kiu neniel estas scienca, kaj rigardu nur la Vivon. Kaj efektive la samaj atomoj, la samaj molekuloj utilas por fabriki sinsekve primitivan planton, fi ?on, insekton, bakterion a ? superan intelektulon ; la materia solidareco, kaj eĉ la struktura solidareco estas absolutaj.
Male la kristanoj insistas, ke la animtransmigrado estas tute malvera inventa ?o, sed ke ĉiu homo estas unika kaj neanstata ?ebla. Tie preska ? pravigas ?in la biologo, kiu scias, ke - krom ĉe veraj ?emeloj - la homoj estas biologie, pro siaj kromosomaj strukturoj, ĉiuj malsamaj.
Sed anka ? la kristanoj ĉiam emfazas pri la unika originaleco de la homo. Ili bonvolas, ke oni klarigu la tutan vivantaron per la materio, sed ne la homon Di-kreitan. Tie mi lasos ankora ? J. Rostand respondi :
« La mistero ne estas koncentrita en nia specio... Klarigu al mi la plej simplan el la insektoj kaj pri la homo mi kvitigos vin. » [8]
BIOLOGIO KAJ SOCIO
Ĉu nia kompatinda homaro dividita inter nacioj, inter klasoj, inter teorioj, inter troman ?antoj kaj malsatantoj k.t.p. ne povu iel serĉi en la naturo modelon de socia organizo ? Oni ne beate admiru la naturon. Ĝi kreis ĉefverkojn, sed anka ? fu ?a ?ojn, kiuj tial malaperis kaj aliajn, kiuj apena ? sukcesas vivi. (Tial sciencisto kiel J. Rostand rifuzis ĉiopovan providencon).
Tamen de pli ol tri miliardoj da jaroj ?i palpserĉadas kaj fu ?provadas, tiel ke la rezultoj, kiujn ni vidas, estas iel sukcesoj. Dume la homo ekzistas de apena ? unu miliono da jaroj, kaj nia raso - « infana raso », kiel diras W. Auld, - de kelkmiljaroj. Ni certe povas ankora ? multon lerni el la naturo.
Unua fundamenta konstato : en la da ?ra kompliki ?o de la materio, en la kreskado al malprobableco [9], kiu iras de la unuaj makromolekuloj ?is la homo, oni renkontas plurajn ?tupojn : la unua makromalekulo, la unua geno, la unua ĉelo, la unua ĉelaro, la unua memstara vivanto, la unua socio de vivantoj, la apero de nervaro, la apero de la konscio, rezulto de cerba kompliki ?o... kaj sur ĉiu ?tupo oni renkontas fenomenon, kiun la matematikistoj nomas « strukturaj » kaj la germanaj filozofoj « ge ?talto », t. e. proksimume « aro da elementoj, kiu estas multe pli ol la simpla sumo de tiuj elementoj ». Ĉiufoje oni konstatas la aperon ne de simpla plio, sed de io nova kaj originala.
Tiel anka ? la homaro estas ne nur sumo de homoj [10], sed nova ge ?talto ne jam finkonstruita. Por imagi kiel ?i devus esti, a ? estos kiam finita, oni eble sen troa fantazio povus ?in kompari kun memstara vivanto bonfarta, en kiu sekve regas harmonio [11].
La ? tiu homaro oni rimarkos ke la Vivo kondamnas la dividi ?on de la homaro en fremdajn naciojn. En Vivanto ekzistas diversaj partoj, sed ili kunlaboras.
La Vivo same kondamnas la diktaturon kaj eĉ la a ?toritaton. La Cerbo ja komandas, sed ekstere ; ?i estras la rilatojn inter la vivanto kaj la ekstera medio la ?principe por defendi tiun vivanton kontra ? tiu ekstera medio. Ĝi ne komandas la internajn funkciojn. Eĉ la regantaj partoj de la nervosistemo, - kiel la cerbeto, la mezencefalo, la talamo, la hipofizo, - kunakordigas diversajn funkciojn, neniam ili trudas blinde obeendajn ordonojn.
La Vivo anka ? kondamnas la individuismon, la egoismon. En vivanto ne ekzistas klasbatalo, ĉar ne ekzistas klasoj, nek ekspluatatoj, nek ekspluatitoj. Regas perfekta egaleco. Ĉiu ĉelo faras sian devon kaj ĉerpas la ? siaj bezonoj el la komuna medio. Ekzistas inter ?an ?oj, cirkulado de « varoj » kaj riĉa ?oj, sed nenia komerco. La vivanto stokas, sed por la komuna bezono, se venos malfacila tempo. La rezervojn ?i neniam uzas par spekulacii. La ĉeloj en vivanto estas « kazoaj », kiel dirus nia kamarado Szathmari. [°]
Okazas ke iuj ĉeloj vivas memstare, profitas el la ?enerala riĉeco, prosperas por si mem parazite, kaj ne plenumas siajn funkciojn, sed tion oni nomas kancero.
Pli ?enerale, rigardo al sana vivanto estas profunda leciono pri solidareco.
LIMOJ
Oni tamen ne da ?rigu ?isfine la komparon, ĉar oni tuj rimarkas ke en la pli strukturitaj stadioj de la fenomeno Vivo, la unuopaj eroj multe a ? tute perdis sian individuecon. La abeloj estas tre specialigitaj kaj ne kapablas vivi izole. La termitoj, kies socioj estas ver ?ajne ankora ? pli antikvaj ol tiuj de la abeloj, estas fiziologie transformitaj, tute adaptitaj. Kaj pli profunde en la vivanto oni scias, ke la ĉeloj estas komplete specialigitaj kaj tute ne plu havas apartan vivon, ili fukcias nur por konstrui la vivanton.
Nu, ni ne forgesu, ke per siaj kromosomoj la homoj estas malsamaj. Ĉiu el ili havas sian originalecon. Ni anka ? scias, ke pro sia tute ne ordinara cerbo la homo ?uas « liberecon », t.e. ke li ne estas tute anta ?determinita denaske. Tio malfermas la pordon al senfinaj konkeroj.
Tiel oni konsciu, ke tiu « ge ?talto », tiu strukturo, ne konstrui ?u per detruado de la unuopa originaleco.
La biologio estas tre grava, certe fundamenta scienco por ekkompreni la homon. Sed ne pli ol io alia ?i i ?u dogmaro.
Lagrange (dec.63)
el Sennacieca Revuo, 1965
Georgo Lagrange : La Vivo (artikolo)
