Michel Duc Goninaz : La lecionoj de “La danÄ era lingvo†- esperantismo, politiko kaj “neÅ­traleco†(artikolo)

La elstara verko de Ulrich Lins La danÄ era lingvo invitas nin al pripensado koncerne la rilatojn inter la esperantomovado kaj la politikaj instancoj. Persekutoj kontraÅ­ esperanto ‑tiel tekstas la subtitolo. Kio estas persekutoj ? Ĉu ili koncernis la lingvon mem ? Ĉu la esperantistoj estis en tiuj eventoj nur viktimoj ? Ĉu la menciitaj faktoj apartenas nur al la pasinteco ?

La esperantomovado kaj la sovetia sistemo

Dum 54 paÄ oj la verko de Lins priskribas la rilatojn de la esperanto‑movado kun la nazia reÄ imo, la plej granda parto de la libro (314 p. el 530) estas dediĉita al la sorto de la esperanto‑movado en Sovetunio kaj en t.n. popoldemokratioj kaj socialismaj Å tatoj.

Tio estas komprenebla, ĉar tiuj eventoj ampleksas pli longan periodon (por USSR : 62 jaroj, por la aliaj socialismaj Å tatoj : 1945‑80, 35 jaroj) ol la nazia regado en Germanio (1933‑45 : 12 jaroj) aÅ­ en okupitaj landoj (4‑5 jaroj) aÅ­ eĉ la faÅ ismaj‑naciismaj reÄ imoj de Italio, Hispanio, Japanio k.s. Aliflanke, la situacio kaj ties evoluo estis multe pli kompleksa en la sfero de Sovetunio kaj, se oni ne povas konstati daÅ­ran persekutadon (male al la nazia reÄ imo), oni devas zorge klarigi tiun kompleksan evoluon.

Ni resumu tiun historion laÅ­ la tre kompetenta priskribo de U. Lins.

Multaj ruslandaj esperantistoj aliÄ is entuziasme al la revoluciaj eventoj de 1917 kaj dum la periodo de la enlanda milito ni diru proksimume la periodo 1917‑21‑ ligis la aferon de internacia lingvo kun la celoj de tutmonda liberiÄ o de la proletaro : oni ne forgesu, ke dum tiuj jaroj la revolucio estis konceptita ne kiel nur ruslanda, sed kiel tutmonda, almenaÅ­ eÅ­ropa. Pluraj tiamaj sovetiaj institucioj favoris esperanton, aparte sur la tereno de instruado. La revoluciaj esperantistoj klopodis akiri la favoron de Komintern, sed malsukcesis : tiu organismo, male al la 1a Internacio, estis jam burokrata aparato, gvidata de rusaj bolÅ evikoj. Dum tiu periodo oni konstatas konverÄ on inter la esperantista movado kaj Proletkult, la proletkultura movado (kies gvidanto Bogdanov pledis por kultura unuiÄ o de la proletaro sendependa de la politika agado, t.e. sen kontrolo de la bolÅ evika partio), fondita en 1906 kaj floranta post 1917.

En 1921 ekestis nova etapo en la postrevolucia historio. La Nova Ekonomia Politiko (NEP) starigis ekonomian funkciadon kvazaÅ­kapitalisman. Kun la diktatoreco de la Komunista Partio venkas sur la kultura tereno la burÄ aj, tradiciaj, filistraj konceptoj de Lenin, pli proksimaj al la tradicia rusa kulturo ol al eksperimentoj pri revoluciaj arto kaj literaturo. Proletkult disfalas. Lunaĉarskij, popolkomisaro pri klerigo, favora al Proletkult kaj al esperanto, devas rezigni pri sia revolucia kaj internaciisma kleriga programo. Samjare fondiÄ as SEU, kiu arogas al si hegemonion super la esperantistoj de la sovetiaj respublikoj kaj en kiu diktatoras Ernest Drezen, alta funkciulo en la sovietia reÄ imo. Samjare fondiÄ as SAT, al kiu SEU aliÄ as malgraÅ­ ideologiaj diverÄ oj : ekde 1922 la komunistoj volas unuecan fronton kontraÅ­ faÅ ismo. Drezen konformigas la asocion SEU kun la politiko de la Komunista Partio kaj de la registaro de USSR kaj silentigas la oponantojn, precipe anarkiistojn.

Por igi esperanton utila al la sovetia reÄ imo, SEU publikigas diversajn politikajn broÅ urojn kaj, en 1925, ekpartoprenas la internacian laboristan korespondadon, iniciatitan de la Partio : esperanto iÄ as la plej grava lingvo uzata en tiu korespondado, kiu provizas la sovetiajn gazetojn per informoj el eksterlando, tradukitaj el esperanto, dum al okcidentaj laboristoj kaj komunistaj gazetoj venas informoj el la juna proleta Å tato pere de esperanto. En 1926, la 6a kongreso de SAT okazis en Leningrado. Sed dum la postaj jaroj, precipe ekde 1928, la interpersona korespondado iÄ is nedezirinda por la aÅ­toritatoj, ĉar per Ä i la eksterlandaj laboristoj ricevis informojn pri la mizero, en kiu vivis la laborista klaso en Sovetunio (oni pensu pri la terura krizo de 1929‑31 pro la kolektivigo de la agrikulturo), kaj male la sovetiaj laboristoj ricevis el eksterlando informojn, kiuj ne kongruis ekzakte kun la kliÅ oj de la partiaj propagandistoj pri la "kapitalisma infero". Esperanto iÄ is danÄ era por la bolÅ evikaj regantoj, same kiel por la burÄ aj aÅ­ faÅ istaj registaroj, ĉar Ä i ebligis al la laboristoj interkomuniki senkontrole. Oni do komencis kontroli tiun korespondadon, kondamni homojn pro iliaj skribaĵoj (ili estis viktimoj de cenzuro aÅ­ de denuncoj) kaj anstataÅ­igi la individuan korespondadon per presitaj informiloj.

La jaro 1929 estis nova etapo. Stalin firmigis sian personan diktatorecon. Sovetunio definitive forlasas siajn revoluciajn celojn : la nura celo estas la plifirmigo kaj defendo de la nova Å tato. Dum la unuaj jaroj de la nova jardeko estis likviditaj ĉiuj proletaraj organizaĵoj, kiuj konservis la revolucian idealon (eĉ en 1935 la Asocio de Malnovaj BolÅ evikoj, kaj en 1936 la Komunista Akademio estis aÅ­toritate malfonditaj !). En Esperantujo, la komunistoj fidelaj al USSR ne plu povas toleri la plurismon de SAT ‑kaj konsekvence la multajn kritikojn kontraÅ­ la stalinisma sistemo kaj la influon de la sennaciisma tendenco. Ne sukcesinte kapti la regadon de SAT, ili organizas skismon. La rilatoj inter SEU kaj SAT rompiÄ is.

Interne de Sovetunio, SEU troviÄ is implikita en la polemikoj de la jaroj ’30 pri la rilatoj inter la lingvoproblemoj kaj la sovetia formo de marksismo. Drezen kaj SEU klopodis apogi sin sur la deklaroj de Stalin de 1930, laÅ­ kiuj antaÅ­ la venko de socialismo en tutmonda skalo la naciaj lingvoj kaj kulturoj devas ne malaperi, sed disvolviÄ i. Ili klopodas trovi apogon en la teorioj de Marr ‑kiuj Ä uis la subtenon de Stalin Ä is 1950‑ kiu, apud iom fantazia "lingva paleontologio" kaj ne sufiĉe dialektika teorio pri la klasa karaktero de lingvo, disvolvis la ideon pri estonta artefarita lingvo por la tuta homaro en la komunisma epoko. Sed ĉar Marr ne subtenas plene esperanton, Drezen partoprenas en Jazykfront, rivalo de Marr, kiu penas konstrui marksisman lingvosciencon. Sed Jazykfront estas venkita : Stalin preferas la teoriojn de Marr, ĉar ili estas komplete nebulaj pri la maniero atingi la estontan tutmondan komunlingvecon.

La finon de la jaroj ’30 signis venko de rusa superregado en la lingva politiko de stalinismo. Estas kondamnita la ukraina poeto Volodymyr Sosjura, kiu pledis por la instruado de esperanto en la sovetiaj lernejoj kaj difinis la celon, ke esperanto fariÄ u "Å tata lingvo de USSR kaj poste de la tuta mondo" . Tiu celo tute kongruus kun la defendo de la minacataj naciaj lingvoj, ĉar, li diris, "tio metus la rusan lingvon en la saman lokon kiel la lingvoj de la aliaj respublikoj". Tiu pure Zamenhofa programo, konforma al la Deklaracio de Bulonjo, estis esprimita de neesperantisto, dum la landaj esperantistaj organizaĵoj, en t.n. "demokrataj" landoj same kiel en faÅ istaj, same kiel en la t.n "socialisma" Sovetunio, ne kuraÄ is esprimi Ä in, sed servute lekis la botojn de la regantoj, asertante, ke la esperantistoj ne estas malamikoj de la ekzistantaj registaroj kaj de la Å tataj lingvoj. Tiu reakcia procezo en Sovetunio kulminis en 1937, kiam oni trudis la cirilan alfabeton al popoloj, kiuj post la revolucio adoptis la latinan, kaj en 1938, kiam la rusa lingvo iÄ is deviga en ĉiuj lernejoj de Sovetunio kaj la rusa Å ovinismo, oficiale nomita "sovetia patriotismo", klare venkis la proletan internaciismon. Intertempe okazis la terura purigo de 1936-38, dum kiu pereis ankaÅ­ la esperanto-movado.

Kiel konate, post la fino de la dua mondmilito, la esperantomovado, pro siaj celoj kaj pro la kontraÅ­faÅ ima konduto de multaj esperantistoj dum la milito, Ä uis prestiÄ on en la novaj reÄ imoj ‑la t.n. "popolaj demokratioj"‑ de orienta, centra kaj balkana EÅ­ropo. Tio estis precipe vera en Bulgario kaj Jugoslavio. Sed sub la premo de Moskvo la esperanto‑movado estis silentigita en ĉiuj landoj de la sovetia bloko de 1949 Ä is 1953 (oni memoru la intervenon de Stalin sur la tereno de lingvoscienco en 1950). Poste Ä i renaskiÄ is, sed restis katenita de Å tata kaj partia kontrolo Ä is la jaroj 1988‑89, kiam la forputrintaj reÄ imoj kaj partioj de tiuj landoj falis en la rubujon de la historio, kiam ankaÅ­ estis restarigita SEU (transformita en REU en 1992) kaj la libro de Lins estis eldonita en Moskvo.

La "neÅ­traleco" kaj la rolo de la neÅ­tralisma tendenco

Lingvo danÄ era... DanÄ era certe por la regantoj, kiel pruvas la malamika sinteno de ĉiuj reÄ imoj, kiu iras de la plej milda formo, kiel en la burÄ aj demokratioj, kie la esperantistoj estas konsiderataj kiel naivaj utopiuloj, Ä is la plej malmildaj formoj (malliberigo, mortigo), atingitaj de stalinismo.

Sed ĉu tio signifas, ke la esperantistoj estas nur martiroj, ke ili neniel kulpas en la okazintaĵoj ? En sia postparolo de la Moskva eldono de la La danÄ era lingvo, S. Kuznecov rimarkigas, ke la gvidantoj de SEU, antaÅ­ ol fariÄ i viktimoj de stalinismo, estis ties komplicoj. Precipe en la teruraj jaroj post la turno de 1929 la gvidantoj de SEU hurlis kune kun la lupoj, aplaÅ­dis al la stalinismaj reprezalioj kaj eĉ denuncis la esperantistojn, kiuj deviis de la oficiala linio aÅ­ malvolonte sekvis Ä in. Ni konstatis similan fenomenon en la historio de la germana esperantomovado en la hitlerisma Germanio, kaj en ambaÅ­ kazoj ni konstatas la saman rezulton ; nek la "samdirektigo" de la gvidantoj de la Germana Esperanto‑Asocio kun la Hitlera Å tato, nek la Ä isfina fideleco de la gvidantoj de SEU al la Stalina diktaturo savis la esperanto‑movadon de la nepra pereo. La samo, kvankam malpli terure, ripetiÄ is postmilite en la orienteÅ­ropaj landoj.

Ĉu tio signifas, ke la koncernataj esperantistoj pekis pro enmiksiÄ o en la politikon, pro malneÅ­traleco ? Tio estus falsa aliro kaj al tiuj historiaj okazaĵoj kaj al la fama problemo de la t.n. "neÅ­traleco" Ä enerale.

Unue, laÅ­ la Bulonja Deklaracio, esperanto estas nur lingvo kaj povas esti uzata de ĉiu homo por kiu ajn celo. Pretendi, kiel kelkaj heroldoj de la neÅ­tralismo, ke la lingvon oni ne devas uzi por politikaj celoj, estas sensencaĵo, kaj iel signifas, ke esperanto ne estas vera lingvo. Due, neÅ­traleco, se Ä i ne estas stulta tabuo pri politiko kaj religio ‑tia Ä i estas en la menso de multaj homoj‑, estas simple afero de kompetenteco : asocio de matematikistoj ja devas esti neÅ­trala rilate al religio (tio signifas : ne klopodi solvi religiajn problemojn), sed ne rilate al matematiko kaj inverse pri religia asocio. Estas do sensence aserti, ke unu estas pli aÅ­ malpli neÅ­trala ol la alia. Neniu homgrupiÄ o povas esti neÅ­trala pri ĉio ‑se ne, Ä i ne ekzistus. La plej granda parto de la esperantistaj organizaĵoj ne estas partipolitikaj ; tute logike ili ne penu proponi solvojn al pure politikaj problemoj, tio estas al problemoj de mastrumado de apartaj Å tatoj. Sed ĉar la esperanto‑movado proponas solvon ne por problemo lingva ‑ĉiu lingvo funkcias kontentige aÅ­ havas siajn proprajn problemojn, kiujn solvadas la koncernaj lingvistoj aÅ­ lingvonormigantoj‑ sed por problemo socia ‑la problemo interlingva, kiu estas antaÅ­ interetna, do nepre ankaÅ­ politika‑, Ä i ne povas esti politike neÅ­trala. Aserto pri neÅ­traleco estas ĉiam mensoga. La sola esperantista organizaĵo, kiu povas esti neÅ­trala al ĉio, krom la lingvo mem, estas la Akademio de Esperanto ‑t.e. 45 personoj en la tuta mondo, plus eble la similaj landaj institutoj, kiuj zorgas pri la Ä usta uzado de la lingvo, disdonas diplomojn k.s. Kiam iu esperantista organizaĵo propagandas esperanton, Ä i uzas argumentojn, kiuj ja ne povas esti neÅ­tralaj (kio estus "neÅ­trala argumento" ?). Se Ä i asertas, ke esperanto devus esti uzata en komerco, turismo, diplomatio k.s., tiu aserto estas fakte duobla ; Ä i enhavas la implicitan aserton, ke komerco, turismo ktp. devas (plu)ekzisti, kaj tiu aserto ne estas pli neÅ­trala, ol la proklamo, ke esperanto devas utili al la disvastigo de kristanismo aÅ­ akceli la triumfon de komunismo.

Aliflanke, krome kaj iel paradokse, oni devas konstati, ke la fipolitikaj sintenoj, kiujn alprenis iuj gvidantoj de esperantistaj asocioj en la aluditaj historiaj cirkonstancoj, ne originas el iu politika idealo, eventuale fanatika, por kiu tiuj homoj decidus batali pere de esperanto. Ni konstatas male, ke tiuj homoj Ä enerale apartenis al la "neÅ­tralisma" tendenco de la esperanto‑movado, nome al tiu tendenco, laÅ­ kiu kontraÅ­batali la ekzistantan ordon estas malneÅ­trale, sed subteni Ä in estas neÅ­trale. Kompreneble, la situacio en la postrevolucia Ruslando estis pli kompleksa : multaj aÅ­tentikaj revoluciuloj sincere, kvankam malprave, povis opinii, ke ili devas subteni la reÄ imon, naskiÄ intan el proleta revolucio. Sed, kun la paso de la tempo, kaj precipe fine de la jaroj ’20 montriÄ is, ke Drezen kaj liaj kunuloj estis nur oportunistoj kaj karieristoj, ke ili havis nur unu celon : prezenti al la regantoj akcepteblan bildon de la esperanto‑movado. Äœuste tia estas la sinteno de ĉiuj laÅ­diraj neÅ­traluloj. La sola diferenco estas, ke en la t.n. demokrataj landoj, la neÅ­traluloj, por plaĉi al la ekzistanta socio, ne elektas unu partion ‑ĉar Ä uste la karakterizo de tiuj reÄ imoj estas la plurpartiismo, dum en unupartiaj reÄ imoj ili tute nature elektas la unikan partion. En ambaÅ­ kazoj ili "samdirektiÄ as" kun la postuloj de la ĉirkaÅ­a medio. Tio estis aparte konstatebla en la faÅ ismaj reÄ imoj. En kiu gazeto aperis en aprilo 1933 ĉefartikolo kun laÅ­do al Hitler kaj deklaro pri fideleco al la germana nacio ? Ĉu en la bulteno de iu nazia grupo uzanta esperanton ? Ne, sed ja en Germana esperantisto, organo de GEA, kiu, kiel la aliaj similaj asocioj, tradicie pledis por neÅ­traleco (neÅ­traleco en la burÄ a senco, kompreneble, t.e. kontraÅ­ la revoluciaj tendencoj). Kiu en 1936 alvokis la tutmondajn esperantistojn montri sian simpation al Italio pro ties konkera milito en Etiopio ? La organo de Itala Esperantista Federacio, apartenanta ankaÅ­ al la neÅ­tralisma tendaro. En La danÄ era lingvo estas multaj tiaj ekzemploj, kiuj estas nur ekstremaj kazoj, en aparte kruelaj historiaj cirkonstancoj, de konstanta fenomeno : la servuteca sinteno de la t.n. neÅ­traluloj, t.e. oportunistoj al la ekzistantaj aÅ­toritatoj. Sed tiuj fiuloj faris ĉiam malÄ ustan kalkulon, ĉar la malamikoj de esperanto scias pli bone ol ili, kio estas la vera esperantismo kaj kion Ä i celas. En tiu tuta periodo kaj en diversaj tiaj situacioj la honoron de la esperantismo savis tiuj, kiuj ne prezentadis sin neÅ­tralaj, tio estas : unuflanke la adeptoj de la Zamenhofa homaranismo (konsiderata de la neÅ­traluloj kiel fantazia mistikaĵo), aliflanke la membroj de SAT kaj de la laboristaj esperantistaj asocioj, kiuj batalis samtempe kontraÅ­ kapitalismo, faÅ ismo kaj stalinismo. Savis Ä in ankaÅ­ la Jugoslavia Esperanto‑Ligo kaj ties organo La suda stelo, kiu en la jaroj ’30 alprenis klare kontraÅ­faÅ isman ("neneÅ­tralan" !) sintenon.

Se absoluta neÅ­traleco rilate al politiko estas mito, relativa neÅ­traleco estas ne nur ebla, sed necesa : konforme al la principo de (ne)kompetenteco, tiu relativa, honesta neÅ­traleco signifas, ke organizaĵo, kiu ne estas partipolitika, devas resti sendependa de ĉiu Å tato, partio aÅ­ jam elkonstruita ideologio. Sed Ä uste tiun honestan neÅ­tralecon ĉiam malobservis la t.n. neÅ­traluloj, kiuj ĉiam penis plaĉi al la registaroj, regantaj partioj aÅ­ oficialaj institucioj. El tiu vidpunkto oni povas ekzameni faktojn, kiujn Lins ne submetis al sia analizo. Efektive lia ĉapitro Saniga leciono por la neÅ­trala movado aludas nur al la faÅ isma‑nazia periodo kaj konkludas per senrezerva aprobo de la tezoj de Lapenna pri neÅ­traleco modifita per la koncepto de "homaj rajtoj". Oni povas demandi, kie troviÄ is la vera neÅ­traleco, kiam UEA senhonorigis sin, akceptinte la honoran patronecon de la ĉefmurdisto Francisco Franco por la Universala Kongreso okazinta en Madrido (1968) aÅ­ la demagogian intervenon de Fidel Castro ĉe la Havana U.K. (1990) aÅ­ malebligante dufoje (1983, 1987), ke okazu prelego pri Solĵenicin dum la Kongresa Universitato. Plej verÅ ajne Ä i troviÄ is ĉe tiuj membroj de UEA, kiuj indigne eksiÄ is okaze de tiuj mispaÅ oj (precipe de la unua menciita, certe la plej skandala).

AnkoraÅ­ en 1988 Bulgara Esperanto‑Asocio en la nacilingva afiÅ o, per kiu Ä i propagandis esperanton en la vitrino de sia sidejo, donis kiel unuan argumenton, ke esperanton oni devas lerni pro... patriotismo. Tiu fakto povus nutri la kontraÅ­komunismajn tezojn de la adeptoj de Lapenna, laÅ­ kiuj la orienteÅ­ropaj esperantistaj asocioj ne estis "neÅ­tralaj". Sed tiuj defendantoj de la "neÅ­traleco" neniam kritikis la okcidentajn esperanto‑organizaĵojn, kiuj depost la fino de la dua mondmilito tre ofte en siaj deklaroj kaj publikaĵoj demonstris simpation al la institucioj de la okcidenta tendaro, ekzemple al la t.n. EÅ­ropa konstruado. UEA mem ofte faris senhontan reklamon por la interÅ tata organizaĵo konata sub la nomo UnuiÄ intaj Nacioj. La loka grupo de mia urbo uzas propagandan stampon kun la mencio : EÅ­ropo kun esperanto. Probable ties gvidantoj opinias, ke ili tiel fidelas al la principo de neÅ­traleco, menciita en la asocia statuto.

En 1960, sub la regado de la puĉisto de Gaulle, kaj en epoko, kiam, pro la sankta principo de neÅ­traleco (sen la homaj rajtoj !) eĉ ne unu linio aperis en Franca Esperantisto pri la krimoj de la franca Å tato en AlÄ erio‑ la tiama prezidanto de UnuiÄ o Franca por Esperanto (kiu estis siatempe estrarano de UEA kaj estas ankoraÅ­ nun "honora" prezidanto de UFE) skribis al du francaj prefektoj denuncan leteron kontraÅ­ SAT‑Amikaro, en kiu li menciis, ke en la publikaĵoj de tiu asocio enestas politiktendencaj eldiroj. Krom la stulteco de fidenuncisto, kiu rivelas faktojn absolute ne sekretajn, montriÄ as la sama agmaniero, kiun oni povis konstati en antaÅ­aj multe pli teruraj cirkonstancoj.

En 1978 iu brita civitano denuncis al la franca polico la redaktorojn de La Kancerkliniko , loÄ antajn en Francio, pro ilia apogo al terorismo (oni scias, kion signifas tiu vorto en la plena vortaro de la regantoj de la diversaj Å tatoj !), fakte pro la publikiÄ o de recenzo pri la teatraĵo de Albert Camus La Justuloj (dosieron pri tiu afero oni povas legi en La Kancerkliniko n‑ro 10 de 1979). La policistoj, kiuj devis enketi pri tiu denunco, probable ridetis pro la teda rutinaĵo, kiun ili devis plenumi. Sed ili probable konservis spurojn en siaj slipoj. La intenco de la paranojulo‑denuncisto estis ja, kiel li mem asertis, ke la denuncitoj estu enkarcerigitaj. Liaj vortoj "Mi sendis dosieron al la franca polico kun adresoj de tiaj apogantoj de terorismo, sed la polico ne agis ‑la redaktoro ne estas en karcero, kie li devis esti" memorigas la deklaron de la prezidanto de GEA Behrendt al kontraÅ­nazia esperantisto (Lins p. 107) : "Mi tre bedaÅ­ras, ke mi ne havas la eblon transdoni vin al la germana polico". Kompreneble, la cirkonstancoj en Francio en 1960 aÅ­ 1977 ne estis la samaj kiel en Germanio dum 1933. Sed la konduto de la fidenuncistoj estas ĉiam la sama kaj konsistigas la komunan punkton de la diversaj situacioj. Aldonendas, ke, laÅ­ informoj de la Jarlibro de UEA, tiu fiulo estas nuntempe gvidanto de iu internacia asocio kunlaboranta kun UEA.

La nocio neÅ­traleco estis historie armilo de la burÄ aj medioj. Tial, spite kaj konteste, la SAT‑movado difinis sin kontraste kiel neneÅ­trala , eble ne konsciante, ke Ä i tiel uzas la lingvaĵon de la malamikoj. Ĉar la historio montris, kiom mensoga estas tiu koncepto, estus necese rigardi la nudan veron : la SAT‑medio estas pli neÅ­trala, ol la falsa neÅ­trala movado . En la SAT‑kongreso oni ne vidas Å tatajn flagojn, ambasadorojn kaj similaĵojn. Sed, ĉar SAT ne estas ideologie homogena (tute prave KreÅ o Barkoviĉ diris dum la pasinta kongreso, ke la SAT‑anoj estas kamaradoj, sed ne samideanoj) kaj fojfoje aperis ene de Ä i fenomenoj similaj al tiuj, kiujn oni povas riproĉi al la burÄ a movado (artikoloj en Sennaciulo favoraj al iuj reÄ imoj, foje eĉ naciismaj tendencoj), ni devas esti pli precizaj ; en la esperanto‑movado, la plej neÅ­tralaj homoj estas la anarkiistoj, ĉar nur ili neniam subtenis (nek ‑as, nek ‑os) iun registaron, reÄ imon, nacion, Å taton aÅ­ partion (ĉu ne Ä uste tio estas la plej alta grado de neÅ­traleco ?).

Aliflanke, ni devas reekzameni la problemaron de la "persekutoj", pristudinte atente la multajn informojn, kiujn donas al ni la verko de Lins, sed ankaÅ­ la faktojn, kiujn Ä i ne enhavas. Estas necese, ke ni komprenu la lecionojn de la Ä isnuna historio de la rilatoj inter la esperanto‑movado kaj ties malamikoj. La plej grava leciono Å ajnas al mi la jena : anstataÅ­ lamenti pri la persekutoj (Mao Ze Dong prave diris : "esti atakata de la malamiko estas bona afero" ), la esperantistoj devus balai en sia propra domo kaj forbalai ĉiujn, kiuj pretas komplici kun la Å tatpolitikistoj, kiuj estas la normalaj malamikoj de nia internacia, kosmopolita, tutmonda, sengenta, sennacieca movado.

el Sennacieca Revuo n‑ro 121, 1993