Vinko Markov : Niaj karaj « eminentuloj  » : kelkaj rimarkindaj SAT-anoj

Ofte estas riproĉite al SAT-anoj, ke ili ĉiam elstarigas la figuron de Lanti, kvazaŭ li estus speco de dio aŭ geniulo, kaj la nura rimarkinda figuro, kiun produktis la SAT-movado. Li ja ludis gravegan rolon en la kreado de SAT kaj en la plifortigo de la tuta esperanto-movado, sed efektive li ne estas la sola priatentinda persono.

La titolo, kiun mi elektis, povas Å ajni stranga, ĉar SAT ne estas fermita sekto, sekve ĉiuj membroj rajtas libere aktivi en kaj ekster Ä i. Krome, SAT celas varbi racie pensantajn kleriÄ emulojn, kaj ne gloravidulojn, kiu lasas sin logi de kelkaj famaj nomoj. Nu, konsentite, sed tiam, kial do mi klopodas skribi artikolon pri tiu temo ?

Efektive la algluo de eminentiga etikedo al kiel eble plej multaj nomoj ne Å ajnas al mi plej utila celo. Kaj eĉ se la parkerado de la mortodatoj kaj ceteraj informoj pri niaj antaÅ­uloj amuzas min, mi senproteste akceptas, ke aliaj preferas dediĉi sin al pli konkretaj okupoj. Tamen Å ajnas al mi grave scii iom pri tiuj fantomoj, ĉar ilia ekzemplo povas utili al ni por nia estonta agado. Tiel ni eble ne refaros iliajn erarojn, kaj ni pli facile orientiÄ os en la informa Ä angalo, konante la nomojn de kelkaj legindaj aÅ­toroj.

Por ne vundi la modestecon de niaj vivantaj kamaradoj (kaj ne riski la riproĉon, ke mi senpermese misuzas ilian nomon por glorigi SAT-on…), mi ĉi tie mencios nur kelkajn mortintajn aktivulojn, kiuj Šajnas al mi nepre konindaj.

Tre kara al mi estas la kvaropo MiÄ¥alski-Nekrasov-Izgur-Kolĉinski. Ĉiuj kvar aliÄ is preskaÅ­ tuj al SAT kun granda entuziasmo, kaj estis devigataj forlasi la asocion post la skismo en la tridekaj jaroj. Tiam ili daÅ­rigis sian kulturan laboron kadre de IAREV, malgraÅ­ la tre malfavoraj cirkonstancoj. Imagu : meze de la tridekaj jaroj, kiam la tuta mondo suferis pri ekonomia krizo, dum diversaj totalismaj reÄ imoj presekutis la esperantistojn, kaj la progresema esperanto movado krome estis dividita, tiuj « naivaj idealistoj  » plu klopodis pri kreado de revolucia esperantlingva literaturo ! MalgraÅ­ la riskoj ligitaj al tio, ili klopodis korespondi kun eksterlandaj esperantistoj Ä is la lasta momento. Tial ili estis mortpafitaj, akuzitaj pro partopreno en la trockiista, kontraÅ­sovetia, kontraÅ­revolucia, terorista, spiona organizaĵo konsistanta el sovetiaj esperantistoj, kaÅ itaj sub masko de "SAT". (laÅ­ esprimo de la historiisto Nikst, http://nikst.boom.ru/Esperante/miÄ¥al.htm). Kion farus tiaj homoj en nia nuna mondo, kie la cirkonstancoj estas multe pli favoraj por uzado de Esperanto ? Ni neniam scios, sed ilia ekzemplo restas por mi la plej forta instigilo al diligenta agado.

EÅ­geno MiÄ¥alski (1897-1937) certe estas ankoraÅ­ konata de kelkaj, ĉar lia Plena poemaro estis reeldonita en 1994, kaj iam troviÄ is en la programo por la ekzamenoj de FEI.

Nikolao Nekrasov (1900-1938) aperas dise en diversaj libroj pri la historio de la esperanta movado. Tamen lia ampleksa verkaro ankoraÅ­ vagas dise en diversaj revuoj. Kelkaj el liaj poemoj estas legeblaj sur la kulturpaÄ oj de SAT.

Elio Izgur (1881-1937) kaj Viktoro Kolĉinski (1904-1937) dronis en preskaÅ­ kompleta forgeso, ĉar iliaj verkoj jam delonge ne plu estas haveblaj. Eldonitaj de SAT en la 20aj jaroj, ili ricevis grandan sukceson, kaj rapide elĉerpiÄ is. Momente nur biografiaj informoj pri ili estas haveblaj, sed tiuj ĉi supozigas, ke indus iom klopodi por elfosi iliajn tekstojn.

Norberto Bartelmes (1897-1987), pri kiu certe memoras multaj malnovaj SAT-amikoj, ankaŭ meritus esti malkovrita de la novaj generacioj. Longtempa administranto de SAT kaj redaktanto de Sennaciulo, li verkis plurajn novelojn kaj romanoj, ĉefe direktitaj al infanoj. Tio ne signifas, ke ili estas seninteresaj por plenkreskuloj. Male, liaj pripensoj pri edukado certe meritas la legadon de ĉiuj gepatroj kaj instruistoj.

Iom marÄ ene inter tiuj verkistoj staras
Luciano Banje (Lucien Bannier, aÅ­ Banmer,
en la komenco), (1893–1986). Dum
pli ol sesdek jaroj li prizorgis la administradon
de SAT, kaj tiel ebligis la materian
efektivigon de multaj projektoj, kiel la
eldonon de la unua PIV en 1970, aÅ­,
tridek jarojn pli frue, tiun de la Vortoj de
Lanti, por kiu li verkis antaÅ­parolon. Pro
lia aparte longdaÅ­ra kaj multflanka
kariero li ankoraÅ­ estas memorata de
kelkaj homoj, sed SAT Å uldas sian pluvivon
al multaj el tiuj diskretaj kaj sindonaj
aktivuloj, kiuj senbrue plenumis la
bezonatajn praktikajn taskojn.

Lucio Lora (alinome Revo, Lucien Laurat, aŭ eĉ Otto Maschl, 1898-1973) estis grava figuro ne nur kiel SAT-ano, sed ankaŭ kiel ekonomiisto, iam sufiĉe fama en Francio, kie li publikigis multajn verkojn por batali kontraŭ la soveta mistifiko. Li ankaŭ estis fervora aktivulo de la kabaredo „La Tri koboldoj“, pruvante tiel, se ankoraŭ necese, ke profunda politika konscio kaj Šercado estas tute akordigeblaj. Cetere li prave rimarkigas, en la Ora libro de la Tri koboldoj, ke tiu kabareda agado estas la plej firma pruvo pri la vivanteco de Esperanto.

Valo (Rajmondo Laval, 1900-1996), alia kabaredemulo, granda amiko de Ŝvarc kaj fervora defendanto de la esperantigo de propraj nomoj (li eĉ planis kompili apartan vortaron pri la temo), verkis plurajn membiografiajn eseojn eldonitaj de la broŠurservo de SAT. Instruplenaj estas liaj vivatestoj. Ekzemple en Kontraŭflue, lia taglibro por la jaroj 1914-1918, li priskribas la Unuan Mondbuĉadon el la vidpunkto de juna esperantisto, kiu estis tro juna por iri ĉe la fronto.

Rol (alinome Rolando Levro, 1919-1992) estas la esperantiginto de la « Parolado pri memvola servuto  », gravega teksto de La Boesi, kiun ĉiu normala homo devus esti leginta por konvinkiÄ i pri la fakto, ke multaj nunaj problemoj Å uldiÄ as al la homa sklavemo. Li grave rolis sur la lingva kampo per partopreno al la kompilado de diversaj vortaroj kaj lernolibroj, kaj ankaÅ­ publikigis multajn klerigajn artikolojn, daÅ­re legeblaj danke al la broÅ urservo de SAT.

Äœilberto Ledon, (1931-2003) naskinta en Francio kaj translokiÄ inta al Brazilo, certe memorata de multaj kiel akra gazeta polemikisto, ankaÅ­ ludis gravegan rolon per eldono de diversaj fakaj kaj teÄ¥nikaj verkoj, kiuj tiom mankas en la esperantaj bibliotekoj. Perfekta ekzemplo de Ä ismedola esperantisto, li ankaÅ­ verkis tre interesajn socipolitikajn eseojn. Kiel anarÄ¥iisto, kiu havis la eblecon iÄ i la kunposedanto de siaj produktorimedoj, li rekte spertis la sklavemon kaj rutinemon de siaj laboristaj kunuloj, kiuj preferis plu resti ekspluatataj anstataÅ­ ol partopreni en la mastrumado de la fabriko.

Pluraj el tiuj aÅ­toroj publikigis librojn, kiuj estas plu legindaj kaj meditindaj. Do, ne hezitu mendi ilin ĉe viaj preferata libroservo, ĉu por mem kleriÄ i, ĉu por fari utilan donacon al viaj amikoj okaze de la jarfinaj libroj. Ofte ankaÅ­ la elĉerpitaĵoj estas same valoraj kiel la ne plu haveblaj libroj. SAT klopodas iom post iom enretigi parton el tiu valora materialo, kaj ĉiuj bonvolemuloj estas bonvenaj por helpi al tiu laboro.

aperis en La SAGO, decembro 2004, en la rubriko "El la SAT-movado"