EM. J. Nicola ? : El Rumanujo. (1913)

Laborista agitado.

Dum la hungara kaj belga laboristaro kaj socialistaro plej energie bataladas por akiri universalan voĉrajton, la rumana laboristaro, organizita en sindikatoj kaj socialista partio, trovi ?as nuntempe en granda agitado. Post la energia kaj inda batalado kontra ? la milita kurento, kiu lasta feliĉe nun malplii ?is, la rumanaj laboristoj estas envojigitaj militi por la plibonigo de sia sorto, por akiri la vivrajton kaj la liberec ?uadon.

Pasis unu jaro, post kiam la konservativa partio, akirinte la regadopovon, por allogi la amasojn laboristajn, anoncis ke le ?o por protektado de la laboristoj estos farata. Sed, (kiel ĉiuj le ?oj faritaj sen a ?skulti la voĉon de tiuj, kiuj devas ?ui ilin), anstata ? esti bonfara por la laboristoj, ?i nur celis, enkatenigon kiel eble multe kaj senigon je ĉia libereco.

Oni nomas  ?in : „le ?o por organizado kaj asekurado de laboristoj kontra ? akcidentoj, invalideco kaj maljuneco". Jam kiam la le ?oprojekto estis publike diskonigita, oni multe kaj energie batalis por forigi la unuan ĉapitron, rilatantan „la organizadon", kaj por la ?an ?o de kelkaj artikoloj en la dua ĉapitro pri „la asekurado’’. Sed la voĉo de l’ suferantoj ne estis a ?skultata. La reakcio triumfis. Oni nur sukcesis forigi kelkajn artikolojn el la le ?o, ekzemple tiun per kiu oni volis devigi la laboristojn porti signon de ilia metio.

Unu jaron tiu le ?o funkcias kaj ĉiuj laboristoj plene konvinki ?is, ke ?i estas nur farita kontra ? ili.

Se oni ?in studas, tiam evidenti ?as, ke nesupozebla reakcia spirito ?in ellaboris. Per la unua ĉapitro oni nur kompletigas la verkon de la pasinta liberala (!) registaro, kiu per le ?o de 1909 malpermesis al la ?tataj laboristoj organizi sin.

Oni enkondukis la plej abomenajn kondiĉojn, tiel ke la laboristo je ĉiu pa ?o falu en kaptilo.

Oni detruis ĉiujn helpkasojn, kiuj ekzistis ĉe fabrikejoj a ? industriejoj, kaj nun la le ?o estas nur nova kaj peza jugo, kiun devas porti la laboristoj.

Ne malpli malbona estas la dua ĉapitro por „asekurado". Per ?i oni limigas la a ?on, kiam oni povas postuli pension, je 65 jaroj. Oni devas pagi 50 kaj eĉ pli da jaroj, de kiam la malforta junulo venas en laborejo, por ricevi je a ?o, kiun nur tre malmultaj atingas, mizeran sumon da kelkdekoj da spesmiloj jare. La kotizon devas pagi la laboristoj, la mastro kaj la ?tato.

La konsciaj laboristoj montris la malbonajn principojn de la le ?o kaj postulis forigon de la unua ĉapitro kaj modifon de la dua. Sed oni respondis, ke la le ?o devas esti bone aplikata !

Lasttempe la kontra ?staro de la laboristoj fari ?is pli energia kaj la ?enerala sindikata komisio dissendis ĉie protestojn kaj ellaboris memoron prezentotan al ministro por industrio kaj al la parlamento. Äœi estis subskribata, malgra ? ĉiuj persekutoj kaj malhelpa ?oj, de 30.025 laboristoj. Post grandaj publikaj kunvenoj en la tuta lando kaj en Bukure ?ti, ?i estis prezentata, sed la reakc !uloj ne volas atenti ?in. Tial la agitado da ?ros ?is kiam la regantoj a ?skultos la voĉon de la laborista klaso, kiu nur produktas.

Striko en la petrolo-regionoj.

En la sama tempo, neatendite, la laboristoj el la petrolregionoj komencis movi ?i, kvankam la vorto organizado ne estis ankora ? penetrinta inter ili. Ekzistas en Rumanujo riĉegaj petrolregionoj, de kie internacia bando da kapitalistoj eltiras milionojn da Sm. Sed ju pli tiuj riĉa ?oj plimulti ?as, despli la mizero pligrandi ?as. Pro la malbonaj kondiĉoj en kiuj la petroleksploatadon oni faras, dekoj kaj eĉ centoj da laboristoj pereas en flamoj, sen ke la malsata kapitalismo kaj la registaro prenu iajn protektadmezurojn. Ĉar sia sufero transpa ?is la limon, ili veki ?is kaj tiel je unu mateno, post fajrego eksplodigita pro la abomenaj laborkondiĉoj, kaj kiu pereigis ankora ? kvin laboristojn, ili ne plu volis eniri la laborejojn ; la striko estis deklarata kaj rapidege ?i etendi ?is ĉie. Pli ol 6000 de laboristoj rifuzis plu labori.

Ekzistas ja le ?o pri la minejoj, sed ?i tute ne estas respektata, kvankam ties oficistoj enkasigas sen labori gravajn salajrojn. La ? tiu le ?o la entreprenistoj okaze de morto pro akcidento, devas pagi al la familianoj de l’ pereinta laboristo miloble la tagan salajron. Nu, per „la nova le ?o" oni donas nur . . . 40 Sm.

Sed, krom tio, la tuta stato estas tiel malbona, ke oni ne povas ?in priskribi en kelkaj linioj.

Post kelktaga striko, ili reprenis la laboron, kondiĉe ke kiel eble plej balda ? oni modifu la le ?on ; se ne, tiam la striko rekomenci ?os.

EM. J. NICOLAU.

El Internacia Socia Revuo, majo 1913, p131-132