Pri uzado de la angla en E ?ropaj universitatoj - Jakvo Schram

Estas agrable legi, ke aliaj homoj estas ?enataj de la politika establo, kiu senpripense akceptas aran ?on, la ? kiu en niaj universitatoj kaj altlernejoj instruado okazos en la angla. Kiel prezidanto de la Plenum-Komitato de Sennacieca Asocio Tutmonda, mi certe ne malhumile parolas pri aliaj homoj. Tamen kiel esperantisto ni de tempo sentas nin alispecaj en nia batalo, ke lingvo estas rajto.

En la "Universala deklaracio pri Homaj Rajtoj", oni klare parolas pri individuaj rajtoj. Fundamenta individua rajto estas la rajto uzadi la denaskan lingvon. Paroladi, uzi kaj esti respektata uzante denaskan lingvon, ne estas ligita al la politika koncepto, nacio, dekstro a ? maldekstro, sed estas tutsimple fundamenta rajto de la individuo.

Belgio havas multjaran sperton pri lingvobatalo. Ne nur la rajto paroli sian lingvon, sed anka ? esti respektata, uzante propran lingvon. La juna Belgio devis atendi al Emille Vandervelde, nederlandlingvano kaj tre eminenta socialisto, kiu En 1889 enkondukis le ?projekton en la ĉambro, ke oni akceptu la socialistan programon : " Egaleco de ĉiuj lingvoj, kun ĉiuj ?iaj konsekvencoj" ! ĉi tiu ideo kaj lukto por la balotrajto por ĉiuj, estas gravaj batalkampoj por la nova BWP kaj la ? mi la sola bazo por diskutado pri lingvo kaj ?ia uzado. La katolikoj voĉdonis kontra ?, ĉar jam tiam iliaj lukto estis pli naciema ol pura lingva.

La nuna multlingva E ? devus lerni, el la historio, lecionon. La ideo de Emille Vandervelde "Egaleco de ĉiuj lingvoj", certe ne estus malbona ideo nun en E ? Unio ? Certe ?i ne povas funkcii en absoluta formo, sed per la alpreno de ne ? lingvo almena ? relative.

Germana socialista gvidanto Wilhelm Liebknecht, kun Bebel unu el fondintoj de la germana Sozialdemokratische Arbeiterpartei SDPA, 1869 poste Sozialdemokratische Partei Deutschlands SPD, dum vizito al Gento (flandra urbo) en 1877 atentigis ke lingva malegaleco estis parto de ekonomia diskriminacio. Lingvo batalo estis en la 19a kaj 20a jarcento pli ligita al klasbatalo ol nun. Evidente, klasbatalo tiam, estis pli loka okaza ?o, mondaj klasbatalaj movadoj kiel nun ne ekzistis. Eĉ la Oktobra revolucio ne havis la saman historian efikon kiel nun la movado de ’alternativaj tutmondistoj". La estro tiam havis viza ?on. Unu persono estis estro, kie nun konsilantaro sendas reprezentanton kiu, ?enerale, parolas la lingvon de la laboristo (kvankam anka ? tio estas relativa)

Ke la lingva batalo en nuna tempo rapide estas metata sub negativan lum ?etilon, grandparte ?uldi ?as ekstrem-naciismaj kaj ektrem-dekstraj grupoj, kiuj faris de la lingvobatalo parti-politikan lukton. Kiam oni tamen faras la penon informi ?i ĉe AMSAB (Instituto pri Sociala Historio) en Antverpeno a ? Gento, oni konstatas ke lingvo en la sociala movado ludis gravan rolon. Propra lingvo estis konsiderata rajto, kiu devas esti respektata. Lingvo, kiel koncepto, neniam povas esti preteksto por propagandi naciismon, do certe ne donas ka ?zon por fari rasisman retorikon. Lingvo ne levas nin al pli alta nivelo kaj anka ? neniam povas esti altrudata al ni.

Radio, televido kaj certe intereto malgrandigis la mondon. Kiam prezidanto de eta ?tato furzas, laboristo el E ? povas, metafore dirite, tuj a ?di tion per sia portebla komputilo. La mondo redukti ?is ?is vila ?eto kaj tamen restas problemoj : riĉa - malriĉa, norda - sudo.

Ni vivas en politika sistemo kiu permesas ke nur malgranda parto de la mondlo ?antaro vivu en prospero. ĉiuj, kiuj volas dediĉi intereson, povas scii la ciferojn pri mizero kaj malriĉeco, pri malsato kaj, plej malbona, pri milito. La riĉulo ne kontentas ekspluatadi la, kiel oni nomas ?in, 3an mondon. Ne, la humiligo estas eĉ pli ekstrema, ekzistas absolute neniu respekto por la lingvo de tiuj popoloj.

La eta Belgio francigis Kongolon. Hodia ?a Belgio devas adapti ?i al la hegomonio de la nova latino, la angla. La demando ĉu vi volas, oni eĉ ne plu faras. Ne, la angla estas altrudata preska ? perforte, kaj kiu protestas ricevas algluitan etikedon de maltoleremo a ? stulteco.

Ne plu sufiĉas ke laboristo laboregas por la estro, ne, li devas akcepti ke la estro parolas la anglan ; vi ja devas adapti ?i kaj agi mondece, ĉu ne. Al tio ekzistas nur unu (angla) respondo : ’Bullshit’

Estas la rajto de ĉiuj, ke oni respektu ?ian a ? lian lingvon. Necesas trovi demokratan alternativon, per kiu solvi la lingvoproblemo en monda dialogo.

Kial grandaj kaj potencaj lingvoj devas ricevi pli da rajtoj ol malgrandaj lingvoj ? Kial terkulturisto el Brazilio devas kapabli la anglan por defendi sian ĉiutagan panon ? Kial memevidentas ke eĉ alternativaj tutmondistoj, kiujn ni konsideru progresema homamaso, dialogu uzante unu de la potencaj lingvoj. Kial, demandas al si esperantisto, oni neniam pensis pri politike ne ? lingvo ?

Mi povas kompreni ke, de la flanko de la politiko, ne ekzistas intereso por Esperanto. Estas historia fakto ke politikistoj ĉiam lekas la kalkanojn de la potenculoj, en la nuna tempo Usono. Kie komence de la 20a la franca estis la potenco, ?i nun trovi ?as ĉe la angla. Voĉon de la simpla popolo oni neniam petis, pri ĉi tiu temo oni neniam faris demokratian debaton. Plej ver ?ajne, la regantoj de unuopaj landoj ne nepre ĉie volas, ke pli da homoj pli intieme rilatu kun samsortanoj en aliaj landoj kaj ili ?atas mem domini la amaskomunikilojn, kiujn la laboristoj kaj simplaj homoj en "iliaj" landoj uzas.

Eĉ en la 21a jarcento, gefiloj de laboristoj malanta ?rangas kiam temas pri universitata studo. Universitataj studoj jam ne estas memevidentaj kiam oni prezentas la prezon. Kaj nun la politiko decidis konstrui plian baron. Gefiloj devas rapide lerni fremdan lingvon por ke ili povu studi ĉe universitato a ? altlernejo. Kia humiligo, kia absoluta malrespekto. Sed anta ? ĉio, kia stulteco de la politikistoj.

La ? studoj, migrantoj bezonas 3 generaciojn por adapti ?i al la "nova lingvo" de la lando. Studentoj en E ? devus alproprigi al si dum kelkaj jaroj fremdan lingvon por ke ili povu studi. Ĉi tiu lasta jam estas peza tasko, kial plipezigi ?in ? Ĉu temas pri nescio, malvolo, stulteco a ? tutsimple pri orgojlo de niaj ministroj ?

Mia espero estas ke, la nova movado de "alternativaj tutmondistoj", ne ali ?os al la potenco kaj submeti ?os al la lingva imperiismo de hodia ?. Mi estas kiel elokventa esperantoparolanto la viva ekzemplo pri la ebleco de alternativo. Eblas pruvi ke interpretistoj bezonas nur unu jaron, por ke ili parolu kaj apliku la lingvon en la medio de la laboro. Simpla laboristo, kaj nun mi trovi ?as sur propra tereno, povas en kelkaj jaroj lerni kaj uzi la lingvon. Post unujara studo, mi jam kapablis paroli kun virino el Ĉinio pri politiko, kun brazilano pri perforto kaj rasismo en Brazilio kaj kun hungaro pri la komunismo en la orienta bloko.

Ekzistas nur unu problemo. Kiam oni volos altrudi esperanton, ?i perdos sian potencon. La lingvo esperanto estas ekzemplo de demokratio. Esperanto ne estas ligita al lando a ? nacio. Ne estas nacia esperanto, kaj tio signifas ke, kiam du homoj parolas , amba ? parolas fremdan lingvon, duan lingvon. Kiam mi parolas kun Brito, kaj mi sufiĉe kapablas la anglan, mi parolas fremdan lingvon kaj la aliulo ne. Do mi trovi ?as en subpremita situacio, rilate lingvo. Ĉe serioza diskuto pli ol grava handikapo, mi supozas ? Plia avanta ?o de esperanto estas la propede ? valoro, kiu ebligas pli facile lerni aliajn lingvojn.

Mi opinias ke la forumo de "alternativaj tutmondistoj" estu la fekunda grundo en kiu esperanto povas kreski. Politikaj penadoj kondukas ĉiam al devigo, al perdo de demokratia decidrajto. Tion almena ? instruas al mi la Bolonja deklaro.

Multkultura socio eblas nur kiam ekzistas respekto por diverseco de kulturoj, kutimoj kaj lingvoj. Esperanto estas la plej bona kaj demokratia alternativo por solvi ĉi tiun problemon.